Turqit qipriotë kujtojnë "Krishtlindjet e përgjakshme"

Edhe pse kanë kaluar afro 60 vjet, trauma e masakrës së “Krishtlindjeve të përgjakshme” të vitit 1963, e quajtur edhe Krishtlindjet e Zeza nga qipriotët grekë, është ende e freskët në mendjet e qipriotëve turq.
Duke filluar nga 21 dhjetori, pas grushtit të shtetit qipriot grek të qeverisë së Qipros, rreth 1% e popullsisë qipriote turke u vra dhe 25% u zhvendosën nga grupi terrorist nacionalist qipriot grek EOKA në më pak se dy javë.
Tmerret e sulmeve vdekjeprurëse sistematike ndaj qipriotëve turq nga anëtarët e grupit terrorist qipriot grek EOKA jetojnë në kujtimet e njerëzve 59 vjet pasi ato çuan në vdekjen e qindra dhe shpërngulur mijëra nga shtëpitë e tyre stërgjyshore.
Ajo mbahet mend si masakra famëkeqe e “Krishtlindjeve të përgjakshme”, e quajtur edhe Krishtlindjet e Zeza, në të cilën ata vranë më shumë se 370 qipriotë turq dhe zhvendosën 25.000-30.000 të tjerë gjatë kohës së Krishtlindjeve të vitit 1963.
Turqit qipriotë meritojnë shtetin e tyre sovran
Duke folur për Anadolu Agency me rastin e 59-vjetorit të masakrës vdekjeprurëse, Kenan Yaman, kryetar i Shoqatës Britanike Qipriote Turke (BTCA), tha se për një kohë të gjatë, qipriotë turq nuk u është dhënë një zë për t’i shpjeguar botës çfarë kanë vuajtur që atëherë.
Ai tha se megjithëse qipriotët grekë dhe mbështetësit e tyre do të donin që bota të besonte se problemi i Qipros filloi rreth korrikut 1974, në realitet ai filloi mbi 10 vjet më parë.
“Kjo është një gënjeshtër totale absolute. Nëse është kështu, atëherë çfarë po bënin forcat paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara në Qipro në mars 1964?” pyeti ai.
“Kështu që, ka prova që problemi i Qipros nisi në vitin 1963, kur grekët përmbysën shtetin e partneritetit të krijuar midis grekëve dhe qipriotëve turq të ishullit dhe u përpoqën të shpallnin ‘enosis’ (bashkimin e ishullit me Greqinë) edhe në atë kohë, dhe kjo ishte e pasuksesshme”.
Duke kujtuar se si qipriotët grekë provuan sërish enosis në vitin 1974 dhe nuk patën sukses, Yaman theksoi se qipriotët turq janë pjesë e ishullit dhe pjesë e historisë së Qipros.
“Qipriotët turq duhet të kenë një zë... Qipriotët grekë janë përpjekur të na mbyllin jashtë. Ata na kanë mbyllur jashtë për një kohë shumë të gjatë. Qipriotët turq meritojnë shtetin e tyre sovran.”
E vetmja zgjidhje që ata shohin sot, tha ai, është “zgjidhja me dy shtete për Qipron”.
Qipriotët turq kanë vuajtur mjaft
Ersu Ekrem, i cili mbërriti në Mbretërinë e Bashkuar nga Qipro në vitin 1970, tha për Anadolu Agency se ata kujtojnë ata që u vranë gjatë Krishtlindjeve të Zeza dhe vazhdojnë të punojnë që të gjithë t’i kujtojnë ata gjithashtu.
“Trauma që u shkaktua në vitin 1963 nga grekët që na sulmuan na ka mbetur gjatë në memorien tonë”, nënvizoi Ekrem, duke shtuar se shumë njerëz janë marrë nga shtëpitë e tyre ose në rrugë gjatë asaj kohe të tmerrshme.
Duke thënë se në ishull jetonin rreth 100.000 qipriotë turq, ai shtoi se ai njihte njerëz që humbën të afërmit e tyre gjatë atyre ngjarjeve dhe e di dhimbjen që kanë kaluar ata njerëz.
“Si ishim djem të rinj që rriteshim së bashku... Kështu kujtimi është i freskët në mendjet e tyre. Dhe ata pa dyshim që vuajtën shumë. Dhe ne qipriotët turq në përgjithësi vuajtëm shumë,” tha Ekrem, i cili është një ish-kryetar i Shoqata Britanike Qipriote Turke.
Për përmasat e masakrës, ai vuri në dukje se megjithëse viktimat – 133 vdekje në një periudhë 10-ditore – mund të duken relativisht të vogla, “është rreth 0.05% e popullsisë qipriote turke të asaj kohe, e cila barazohet me rreth 90.000 persona anglezë, duke u vrarë në një periudhë 10-ditore dhe mbi 13.000 prej tyre u morën nga spitalet kur ishin të shtruar”.
Edhe marrja e pacientëve të shtruar nga spitalet është “një trishtim i madh” pasi “është një krim lufte”, tha Ekrem.
Ai shtoi se askush nuk u shpall fajtor ose nuk u ndoq penalisht për masakrën dhe nuk pati as një hetim nga policia qipriote greke, e cila mori përsipër gjithë qeverinë e Qipros, duke uzurpuar pushtetin e qipriotëve turq.
“Ne konstatojmë se pas 60 vitesh, megjithëse nuk kemi faj, nuk kemi bërë asgjë për ta merituar këtë”, nënvizoi Ekrem, duke shtuar se qipriotët turq ende përballen me embargo, gjë që është “shumë e padrejtë”.
Ngjarjet që çuan në Krishtlindjet e Përgjakshme nisën në vitin 1955 me themelimin e EOKA-s, të udhëhequr nga Georgios Grivas, një ushtar veteran si dhe një kundërshtar i vendosur i turqve.
Aktiv në Qipro, në atë kohë të sunduar nga MB-ja, EOKA synonte jo vetëm ushtarët dhe nëpunësit civilë britanikë, por edhe qipriotët turq dhe grekë, të cilët kundërshtuan ideologjinë e saj ekstremiste dhe synimin e saj për bashkim me Greqinë.
Kontest njëdekadësh
Qiproja është zhytur në një mosmarrëveshje prej dekade midis qipriotëve grekë dhe qipriotëve turq, pavarësisht nga një sërë përpjekjesh diplomatike nga OKB-ja për të arritur një zgjidhje gjithëpërfshirëse.
Sulmet etnike që filluan në fillim të viteve 1960 i detyruan qipriotët turq të tërhiqen në enklava për sigurinë e tyre.
Në vitin 1974, një grusht shteti qipriot grek që synonte aneksimin e ishullit nga Greqia çoi në ndërhyrjen ushtarake të Türkiyes si një fuqi garantuese për të mbrojtur qipriotët turq nga persekutimi dhe dhuna. Si rezultat, Republika Turke e Qipros Veriore u themelua në 1983.
Vitet e fundit ka pasur një proces paqësor pa ndërprerje, duke përfshirë një iniciativë të dështuar të vitit 2017 në Zvicër nën kujdesin e vendeve garantuese Türkiye, Greqi dhe MB.
Administrata qipriote greke u pranua në BE në 2004, në të njëjtin vit kur qipriotët grekë penguan një plan të OKB-së për t’i dhënë fund mosmarrëveshjes së gjatë.