Teknologjia e zhvilluar nga studiuesit turq që zbulon shpejt kërcënimin mjedisor dhe shëndetësor të paraqitur nga grimcat mikroplastike tashmë ka fituar njohje ndërkombëtare. Të dhënat mbi punën e Selim Hanay, anëtar në fakultetin e Departamentit të Inxhinierisë Mekanike në Universitetin Bilkent në kryeqytetin turk Ankara, bashkë me të kolegëve të tij, u botuan në revistën shkencore ndërkombëtare Advanced Materials. Teknologjia e re e Hanay u mbështet gjithashtu nga programet fillestare të Këshillit Evropian të Kërkimit (ERC) dhe programet ERC Proof of Concept, programe prestigjioze financimi të Bashkimit Evropian. Duke folur për Anadolu, Hanay tha se shkencëtarët besojnë se një sasi mikroplastike ekuivalente me një kartë krediti hyn në trupin mesatar të njeriut një herë në javë përmes ushqimit, lëngjeve ose ajrit. Mikroplastika dhe nanoplastika më të vogla se 5 milimetra nuk mund të ekskretohen nga trupi pasi nuk janë të biodegradueshme, tha ai. “Veçanërisht grimcat plastike nën 100 nanometra mund të hyjnë në qelizat njerëzore dhe të grumbullohen në tru duke kapërcyer barrierën gjak-tru. Kjo situatë kërcënon shëndetin e njeriut”, tha ai, duke theksuar se teknikat aktuale nuk janë ende në një nivel që mund të dallojë nanoplastikën.
Ai nënvizoi se këto grimca ultra të vogla grumbullohen në indet kyç të trupit dhe mund të ndikojnë negativisht në shëndet.
Duke theksuar se zbulimi i mikroplastikës nën 20 mikrometra, që është sa madhësia e një qelize njerëzore, është i vështirë për teknologjitë ekzistuese, Hanay tha se analizat nga këto pajisje janë sa të gjata, aq edhe të shtrenjta. Me pajisje të tilla duhen të paktën 10 minuta për të analizuar një grimcë të vetme mikroplastike. Por, mijëra grimca duhet të analizohen vazhdimisht për të matur këtë kërcënim,” shpjegoi ai.
"Sot, këto analiza janë të ngadalta dhe të shtrenjta, pasi kërkojnë staf të trajnuar me doktoraturë. Për shembull, nëse duam të kontraktojmë një kompani për të bërë një analizë mikroplastike në Evropë, ata nuk mund të na japin rezultatet brenda gjashtë javësh.
Hanay tha se ka nevojë për teknika të shpejta dhe të lira për të monitoruar mikroplastikën, veçanërisht në ujin e pijshëm, si dhe se sistemi që ata kanë zhvilluar rishtazi plotëson këtë nevojë.
Duke vënë në dukje se ata zhvilluan pajisjen e parë që mund të analizojë duke përdorur një metodë elektronike, ai tha se së pari ishin në gjendje të klasifikonin mikroplastikë prej 20 mikrometrash e më poshtë.
“Sensorët që kemi zhvilluar për pajisjen mund të klasifikojnë plastikë me madhësi mikro, materiale qelqi dhe grimca që përmbajnë aditivë të quajtur dioksid titani. Këta sensorë përdorin kanale shumë të vogla të lëngshme të quajtura kanale mikrofluidike.
"Ndërsa grimcat rrjedhin nëpër këtë kanal, ato bëjnë dy matje elektronike njëra pas tjetrës. Kur kombinojmë këto dy matje elektronike, marrim vetitë elektronike të këtyre grimcave. Ky sistem mund të kryejë një klasifikim më të shpejtë dhe më praktik, krahasuar me atë më të ngadaltë, dhe metoda më të shtrenjta spektroskopike,” tha ai. Zbulimi i shpejtë i kërcënimit të mundshëm
Duke thënë se kanë një plan me dy faza për vënien në përdorim të sistemit, Hanay tha: "Së pari, ne duam të krijojmë një shërbim që mund të analizojë ujin (për mikroplastikën). Kur një institucion dëshiron të analizojë ujin e tij, ne do të jemi në gjendje ta bëjmë këtë duke përdorur teknika të ndryshme. "Ne duam t'i dërgojmë rezultatet përsëri te përdoruesi brenda një dite apo më shumë. Kështu, një burim i mundshëm i ndotjes mikroplastike në ujin e pijshëm do të zbulohet shpejt."
Duke thënë se këto grimca grumbullohen në lumenj dhe dete, ai theksoi se “puna e tyre ka implikime të rëndësishme për monitorimin dhe reduktimin e ndotjes mikroplastike”.
Ai shtoi: "Pajisja ofron një zgjidhje të shpejtë, me kosto efektive dhe të lëvizshme për analizën në vend të mostrave të ujit. Ajo mund të vendoset në mbarë botën për të vlerësuar nivelet e ndotjes mikroplastike në një shumëllojshmëri mjedisesh ujore, duke përfshirë lumenjtë, liqenet dhe oqeanet.
"Ne duam të demonstrojmë se si kjo teknologji mund të avancohet me palët e interesuara si në Türkiye ashtu edhe në Evropë, si me qeveritë lokale dhe të qytetit, ndërmarrjet e ujit dhe ministritë."
Hanay tha se në një projekt tjetër për të njëjtën temë të mbështetur nga Këshilli i Kërkimeve Shkencore dhe Teknologjike të Türkiyes (TUBITAK), puna po vazhdon për të zhvilluar një pajisje që mund të masë rrezikun e nanoplastikës në ujë dhe ajër.
Duke deklaruar se projekti mbështetet nga grantet e ERC-së për startup dhe ERC Proof of Concept, ai tha: “Kemi edhe një vit deri në përfundim të projektit. Hap pas hapi, ne po punojmë për problemet e mbetura se si të shqyrtojmë forma të ndryshme plastike këtu.
“Pas arritjes së këtyre përparimeve teknike, ne do ta ofrojmë këtë aplikacion si shërbim për institucione të ndryshme.”
