Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) e Türkiyes po feston 23-vjetorin e themelimit të saj, një periudhë e karakterizuar nga stabiliteti, përparimi dhe fitoret zgjedhore.
E themeluar më 14 gusht 2001, AK Partia u shfaq në skenën politike nën udhëheqjen e Recep Tayyip Erdoğanit. Erdoğani u zgjodh për herë të parë Kryeministër në vitin 2003 dhe ka shërbyer si President që nga viti 2014.
Më 3 nëntor 2002, partia arriti një fitore gjithëpërfshirëse, duke siguruar dy të tretat e vendeve parlamentare – një shumicë e plotë e paparë në më shumë se një dekadë.
AK Partia mori pjesë në shtatë zgjedhje të përgjithshme – 2002, 2007, 2011, 2015 – zgjedhje të parakohshme në nëntor 2015, qershor 2018 dhe së fundmi, maj 2023 – duke dalë fituese në secilën prej tyre.
Që nga themelimi i Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) në 2001, nën udhëheqjen e presidentit turk Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye është shfaqur si lojtar i spikatur në skenën globale, duke adoptuar një qasje shumëdrejtuese dhe proaktive për çështjet ndërkombëtare dhe rajonale.
Gjatë të gjitha viteve, Türkiye ka forcuar lidhjet e saj me kombet evropiane, turke dhe myslimane, duke marrë një rol udhëheqës në çështjet rajonale.
Për më tepër, Türkiye ka zgjeruar marrëdhëniet e saj me aktorë të tjerë globalë, duke rritur pozicionin e saj në skenën ndërkombëtare.
Me këtë qasje, ajo ka filluar të kontribuojë në zgjidhjen e problemeve globale dhe të luajë një rol të rëndësishëm në organizatat ndërkombëtare.
Këtu janë disa suksese kryesore të ekzistencës 23-vjeçare të AK Partisë.
Sipas procesit të anëtarësimit në BE, Türkiye bëri hapa të rëndësishëm drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke nisur reforma të mëdha politike dhe ekonomike. Negociatat formale të pranimit filluan në vitin 2005, duke shënuar një moment historik në marrëdhëniet Türkiye-BE.
Për sa u përket përpjekjeve ndërmjetësuese në Lindjen e Mesme, Türkiye luajti një rol kyç në zgjidhjet e konflikteve rajonale, duke lehtësuar bisedimet e paqes midis Izraelit dhe Sirisë në vitin 2008 dhe midis fraksioneve të ndryshme në Liban.
Türkiye bëri gjithashtu përpjekje për të minimizuar tensionet me vendet fqinje përmes “Politikës së zero problemeve me fqinjët”, e cila kërkoi të zgjidhte mosmarrëveshjet e vjetra dhe të forconte bashkëpunimin rajonal.
Ekonomikisht, Türkiye zgjeroi marrëdhëniet e saj globale, veçanërisht me vendet në Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine, duke u fokusuar në përfitimin reciprok, duke hapur tregje të reja për bizneset turke dhe afrikane dhe duke rritur gjurmën e tregtisë globale të Türkiyes.
Për më tepër, Türkiye tejkaloi ekonomitë e shquara botërore, duke u bërë vendi që ofroi ndihmën më të madhe në raport me të ardhurat kombëtare, duke pritur refugjatët sirianë të shkatërruar nga lufta dhe duke marrë pjesë në përpjekjet humanitare ndërkombëtare.
Nën udhëheqjen e AK Partisë, Türkiye u pozicionua si lider rajonal në energji, duke u bërë një qendër tranziti energjetik midis Lindjes dhe Perëndimit përmes megaprojekteve si tubacioni Baku-Tbilisi-Cejhan dhe Gazsjellësi Trans-Atolian i Gazit Natyror (TANAP).
Vendi forcoi gjithashtu lidhjet me Lindjen e Mesme dhe Afrikën, duke u vendosur si një lojtar me ndikim në këto rajone përmes tregtisë, diplomacisë dhe shkëmbimeve kulturore.
Pavarësisht tensioneve të herëpashershme, Türkiye ruajti dhe balancoi marrëdhëniet e saj komplekse me Rusinë, duke bashkëpunuar në projekte energjetike si gazsjellësi TurkStream dhe duke menaxhuar kriza si Lufta Civile në Siri.
Qëndrimi proaktiv i Türkiyes në iniciativat globale humanitare, të tilla si ofrimi i ndihmës për myslimanët Rohingya në Myanmar dhe vendet afrikane dhe mbrojtja për kauzën palestineze, forcoi imazhin e saj ndërkombëtar si një lider në përpjekjet humanitare.
Në vitin 2022, Türkiye ndërmjetësoi marrëveshjen e drithit të Detit të Zi, duke lehtësuar eksportin e sigurt të grurit dhe produkteve të tjera ushqimore nga portet e Ukrainës gjatë luftës në Ukrainë. Kjo theksoi më tej rolin e Türkiyes si një ndërmjetëse vendimtare në krizat globale.
Këto suksese të politikës së jashtme kanë kontribuar në rritjen e ndikimit të Türkiyes në skenën ndërkombëtare nën AK Partinë të Erdoğanit.
Suksesi ekonomik
Para AK Partisë, ekonomia turke ishte e dëmtuar nga shumë probleme, si inflacioni jashtëzakonisht i lartë, normat e padurueshme të larta të interesit dhe papunësia e vazhdueshme e kombinuar me paqëndrueshmërinë politike.
Pas marrjes së detyrës në fund të vitit 2002, AK Partia është fokusuar në sigurimin e stabilitetit makroekonomik dhe financiar, duke vënë theksin në disiplinën fiskale.
Qeveria e ndarë nga qeverisja e Erdoğanit ka miratuar kryesisht një rol rregullator në mbikëqyrjen e sistemit financiar, veçanërisht brenda sektorit bankar.
Krahas disiplinës fiskale dhe përpjekjeve aktive tregtare, vitet e para të AK Partisë në pushtet panë masa të tjera të rëndësishme, si heqja e gjashtë zerove nga lira turke në 2005 dhe ulja e inflacionit në një shifër. Këto veprime ishin vendimtare për rritjen e besueshmërisë së lirës turke në tregjet ndërkombëtare.
Për më tepër, deri në vitin 2013, Türkiye kishte shlyer plotësisht borxhin e saj ndaj FMN-së, duke pastruar 23,5 miliardë dollarë borxh që nga viti 2002.
Fillimi i viteve 2000 ka qenë një kohë e bumit ekonomik për Türkiyen. Ndërmjet viteve 2002 dhe 2007, ekonomia e vendit u rrit me një normë vjetore prej 7,2 për qind. Kjo rritje ekonomike e transformoi Türkiyen në një nga tregjet kryesore në zhvillim në botë.
Vendi gjithashtu i mbijetoi krizës globale të vitit 2008 me dëme minimale.
Që nga ardhja në pushtet e AK Partisë në vitin 2002, PBB-ja e Türkiyes është rritur nga 415 miliardë dollarë në mbi 1 trilion dollarë në vitin 2024. Nga ana tjetër, PBB-ja për frymë u dyfishua gjatë së njëjtës periudhë.
Arritjet në Industrinë e Mbrojtjes
Türkiye gjithashtu ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm dhe ka arritur suksese të mëdha në industrinë e mbrojtjes. Projektet e zbatuara dhe sukseset e arritura gjatë kësaj periudhe e kanë shndërruar Türkiyen në fuqi rajonale dhe kanë ulur ndjeshëm varësinë e saj nga sistemet e huaja të mbrojtjes.
Gjatë mandatit të AK Partisë, investimet në industrinë e mbrojtjes janë rritur ndjeshëm. Ndërsa buxheti i ndarë për projektet e industrisë së mbrojtjes ishte 5,5 miliardë dollarë në 2002, kjo shifër arriti në 75 miliardë dollarë në 2023.
Buxheti i ndarë për aktivitetet e kërkimit dhe zhvillimit u rrit ndjeshëm, duke u hapur rrugën përparimeve teknologjike në këtë sektor. Kapaciteti i prodhimit vendas dhe kombëtar është rritur dhe teknologjitë e reja janë zhvilluar.
Për më tepër, është bërë përparim thelbësor në zhvillimin e sistemeve të mbrojtjes vendase dhe kombëtare gjatë epokës së AK Partisë. Brenda këtij qëllimi, u iniciua projekti TF-X, avioni i parë luftarak indigjen i Türkiyes, si dhe u zhvilluan mjete ajrore pa pilot vendas (UAV) dhe mjete të armatosura ajrore pa pilot (UAV).
UAV-të dhe AUAV-të si Bayraktar TB2 dhe ANKA janë përdorur në mënyrë efektive në operacionet anti-terror, veçanërisht kundër PKK/YPG-së dhe degëve të saj, duke rritur aftësitë mbrojtëse të Türkiyes.
Për më tepër, qeveria e AK Partisë nisi projekte kombëtare të anijeve dhe nëndetëseve për të forcuar forcat detare të Türkiyes.
Si pjesë e projektit MILGEM (Anija Kombëtare), anija e parë luftarake kombëtare e Türkiyes, TCG Heybeliada (F-511), u vu në punë në vitin 2011. Është bërë përparim i rëndësishëm në projektet e nëndetëseve dhe janë zhvilluar nëndetëset e prodhuara në vend.
Suksese të rëndësishme u arritën në teknologjinë e raketave dhe raketave të Türkiyes gjatë epokës së AK Partisë. Sistemet e raketave vendase, si SOM dhe ATMACA, janë përfshirë në inventarin e Forcave të Armatosura Turke.
Për më tepër, sistemet e para kombëtare të mbrojtjes ajrore të Türkiyes, Hisar-A dhe Hisar-O, janë përfunduar dhe tani përdoren në mënyrë aktive.
Gjatë qeverisjes së AK Partisë, eksportet e industrisë së mbrojtjes të Türkiyes gjithashtu u rritën ndjeshëm. Nga 248 milionë dollarë në 2002, ato arritën në 4,4 miliardë dollarë në vitin 2023.
Ky sukses e ka pozicionuar Türkiyen si lojtar global në industrinë e mbrojtjes.
