ANALIZË - Samiti i Astanës dhe arritjet diplomatike të Türkiye-s

Samiti i 6-të i Konferencës për Bashkëpunimin dhe Masat e Ndërtimit të Besimit në Azi (CICA) i mbajtur në datat 12-13 tetor tërhoqi së fundmi vëmendjen e mediave botërore. Presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan vizitoi Kazakistanin me ftesë të homologut të tij kazak, presidentit Kassym-Jomart Tokayev. Vizita e Erdoğanit në Kazakistan dhe arritjet e politikës së jashtme të Türkiye-s në samit mund të analizohen në dy kontekste të ndryshme: e para është marrëveshjet e reja të Türkiye-s me Kazakistanin dhe zhvillimi i mëtejshëm i marrëdhënieve dypalëshe dhe i dyti është takimi i Erdoğanit me presidentin rus Vladimir Putin gjatë samitit.
Takimi i Erdoğanit dhe Tokayevit
Erdoğan dhe Tokayev bashkëkryesuan takimin e 4-të të Këshillit të Bashkëpunimit Strategjik të Nivelit të Lartë Kazakistan-Türkiye dhe patën bisedime kokë më kokë. Një nga rezultatet e rëndësishme të vizitës së Erdoğanit në Kazakistan ishin gjashtë marrëveshje në fusha të ndryshme të nënshkruara nga të dyja vendet.
Për sa i përket tregtisë, të dyja palët konfirmuan angazhimin e tyre për përmirësimin e lidhjeve ekonomike. Vëllimi i tregtisë midis Türkiye-s dhe Kazakistanit është rritur me 66 për qind dhe ka arritur në 3.5 miliardë dollarë. Të dy vendet janë të gatshme ta rrisin atë në 5 miliardë dollarë në afat të shkurtër dhe 10 miliardë dollarë në afatin më të gjatë. Përveç tregtisë, kompanitë turke janë shumë të interesuara për të investuar në sektorë të ndryshëm të Kazakistanit. Sipas ministrit të Industrisë dhe të Infrastrukturës Kairbek Usskenbayev, tashmë ka lajme se investitorët turq synojnë të investojnë 200 milionë dollarë në kompleksin agro-industrial të Kazakistanit.
Forcimi i marrëdhënieve ekonomike krijon kushte reciproke të dobishme për të dyja vendet. Së pari, zhvillimi i marrëdhënieve ekonomike të Türkiye-s me Kazakistanin mund t’i ndihmojë Ankarasë të diversifikojë rrugët e saj të importit dhe eksportit dhe të arrijë objektivin e saj të rritjes ekonomike. Së dyti, mundësitë e reja ndihmojnë kompanitë turke të forcojnë pozicionin e tyre në treg në Kazakistan dhe të përhapin potencialin e tyre në tregun e Azisë Qendrore, i cili ka një mundësi të ndryshme investimi. Së fundi, përmirësimi i marrëdhënieve të të dyja vendeve u ndihmon atyre të reduktojnë cenueshmërinë e tyre ndaj çdo goditjeje të jashtme ekonomike.
Krahas ekonomisë, një tjetër temë e rëndësishme e takimit ishte edhe sektori i transportit. Duke qenë se të dyja vendet luajnë role kyç në Korridorin e Mesëm, njoftimi i Presidentit Erdoğan se Türkiye është e gatshme t’i ndihmojë Kazakistanit në ndërtimin e një objekti të ndërtimit të anijeve është një zhvillim strategjik i rëndësishëm. Pavarësisht avantazheve të dallueshme të Korridorit të Mesëm, një nga problemet më të mëdha është mungesa e anijeve. Në të ardhmen e afërt, bashkëpunimi i mundshëm në ndërtimin e anijeve midis Türkiye-s dhe Kazakistanit mund të zgjidhë problemin e mbipopullimit në Detin Kaspik dhe të optimizojë Korridorin e Mesëm.
Takimi i Erdoğanit dhe Putinit
Presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan dhe homologu i tij rus Vladimir Putin u takuan të enjten në margjinat e një samiti rajonal në Kazakistan. Që nga fillimi i luftës Rusi-Ukrainë, Türkiye ka balancuar marrëdhëniet me Ukrainën dhe Rusinë, dhe ka vepruar si një urë lidhëse midis Rusisë dhe Perëndimit. Si rezultat i këtyre përpjekjeve, ajo luajti një rol udhëheqës në marrëveshjen e grurit dhe shkëmbimin e të burgosurve midis Rusisë dhe Ukrainës. Në samit, presidenti Erdoğan theksoi se qëllimi i Türkiye-s është të ndalojë sa më shpejt gjakderdhjen në luftën e vazhdueshme Rusi-Ukrainë, pavarësisht pengesave.
Si rezultat i takimit, ndodhën dy zhvillime të rëndësishme që mund të forcojnë pozitat politike, ekonomike dhe strategjike të Türkiye-s. Zhvillimi i parë është në marrëveshjen e drithit, të cilën Presidenti Erdoğan konfirmoi se Türkiye do të vazhdojë eksportet e drithit dhe transferimet ruse të grurit dhe plehrave sipas marrëveshjes së Istanbulit. Megjithatë, ai theksoi se Ankaraja u kushton rëndësi eksporteve të grurit dhe plehrave në vendet e varfra dhe jo në ato të pasura. Ndërsa marrëveshja e grurit me ndërmjetësimin e Türkiye-s rrit rëndësinë strategjike dhe politike të Ankarasë midis Perëndimit dhe Rusisë, qëndrimi i saj për të eksportuar grurë në vendet më pak të zhvilluara, veçanërisht në vendet afrikane, gjithashtu forcon fuqinë e saj të butë përmes ‘Global South’.
Zhvillimi i dytë i rëndësishëm është bërë propozimi i Presidentit Putin për transformimin e Türkiye-s në një “qendër gazi” rajonale që kontrollon rrjedhën e gazit në Evropë. Putin tha se nëse Türkiye dhe vendet e tjera janë të interesuara, Rusia mund të ndërtojë një tubacion të ri gazi dhe të krijojë një qendër gazi në Türkiye për eksport në vendet e tjera, veçanërisht në Evropë. Presidenti Erdoğan njoftoi se Ankaraja dhe Moska do të punojnë së bashku në ndërtimin e një qendre të gazit natyror në rajonin e Trakës së Türkiye-s këtë javë.
Ndërtimi i një gazsjellësi të ri mund të krijojë mundësi ekonomike dhe strategjike për Ankaranë. Për sa u përket implikimeve ekonomike, me ndërtimin e një tubacioni të ri dhe sistemit të shpërndarjes, Türkiye mund të gëzojë më shumë tarifa tranziti. Për më tepër, një projekt i ri mund të krijojë efekte përhapëse dhe të çojë në hapjen e mundësive të reja punësimi.
Në kontekstin e mundësive strategjike, së pari, ndërtimi i një gazsjellësi të ri do të konsolidojë pozicionin e Ankarasë si një qendër energjetike, pasi Türkiye tashmë pret tubacione të shumta të gazit natyror nga Rusia, Azerbajxhani dhe Irani. Së dyti, gazsjellësi i ri siguron sigurinë energjetike të Türkiye-s dhe krijon mundësinë për të diversifikuar rrugët e saj të importit të energjisë dhe për të balancuar nevojat e saj nga vende të ndryshme edhe në kohë krize. Së fundmi, luajtja e rolit të një qendre energjie mund të minimizojë çdo mundësi konflikti nëpërmjet rritjes së ndërvarësisë me Rusinë. Për më tepër, projekti i ri mund të forcojë pozicionin e Ankarasë përballë Rusisë dhe BE-së dhe krijon mundësi të reja për Türkiyen për të ndjekur një politikë të jashtme fleksibël, të balancuar dhe shumëvektoriale.
Për ta përmbledhur, si rezultat i Samitit të Astanës, Türkiye forcoi më tej pozicionin e saj strategjik në Euroazi. Me marrëveshjet e reja me Kazakistanin, Ankaraja forcoi pozicionin e saj ekonomik dhe politik në Azinë Qendrore. Si rezultat i takimit me presidentin Putin, Türkiye konsolidoi rëndësinë e saj politike, strategjike dhe ekonomike dhe rriti fuqinë e saj negociuese midis Perëndimit dhe Rusisë.