Çfarë është “ligji i aleancës politike” i Türkiyes?

Politika elektorale e Türkiyes ka bërë një rrugë të gjatë që nga themelimi i republikës në vitin 1923. Eksitimi politik po rritet sërish në vend pasi zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare janë caktuar më 14 maj.

Asnjëherë më parë nuk janë bashkuar kaq shumë parti për të krijuar një aleancë përpara zgjedhjeve.

Grupi i opozitës Tabela e të Gjashtëve, duke përfshirë Partinë Popullore Republikane (CHP) dhe Partinë IYI, kanë formuar Aleancën e Kombit për të sfiduar Aleancën Popullore të udhëhequr nga presidenti Recep Tayyip Erdoğan, e cila përfshin Partinë për Drejtësi dhe Zhvillim (AK), Partinë e Lëvizjes Nacionaliste (MHP) dhe Partia e Unitetit të Madh (BBP). Erdoğan ka qenë në detyrë që nga viti 2002.

Pra, çfarë nënkupton aleanca parazgjedhore?

Në demokraci, nuk është e pazakontë që partitë më të vogla politike të formojnë blloqe për të përballur kundërshtarët më të fortë, e Türkiye nuk bën përjashtim në këtë aspekt. Aleanca të tilla zakonisht marrin dy rrugë: partitë politike do të konkurrojnë në votime dhe më vonë do të formojnë koalicione në parlament, ose do të mbështesin kandidatët e njëra-tjetrës për të fituar numrin maksimal të zonave zgjedhore.

Deri në vitin 2018, ligji turk nuk i lejonte partitë politike të krijonin aleanca elektorale për të mbështetur kandidatët e njëra-tjetrës që konkurronin për 600 vendet në parlament. Megjithatë, kjo ndryshoi me kalimin e një amendamenti të njohur si 7393 në Ligjin e Zgjedhjes së Përfaqësuesve dhe Ligje të tjera në vitin 2021.

Tani partitë politike mund të hyjnë në betejë zgjedhore në formën e një aleance.

Edhe pse më parë partive u ndalohej krijimi i aleancave zgjedhore, ato bashkëpunonin jozyrtarisht përpara miratimit të ligjit të ri.

Për shembull, dy parti që dëshirojnë të punojnë së bashku nuk do të emërojnë një kandidat të përbashkët, por përkundrazi do t’i udhëzojnë votuesit e tyre për të mbështetur një kandidat nga secila prej dy palëve me një mundësi më të lartë për të fituar zgjedhjet. Ky lloj aleance më vonë do të ndante vendet parlamentare mes tyre.

Në vitin 1991, Partia e Mirëqenies (RP) ishte një parti udhëheqëse dhe Erdoğan ishte një nga anëtarët e saj. RP-ja formoi një aleancë jozyrtare me Partinë Nacionaliste të Detyrave (MCP), një parti paraardhëse e Partisë aktuale të Lëvizjes Nacionaliste (MHP), së bashku me Partinë Demokratike Reformiste (IDP), një parti e vogël konservatore nacionaliste.

Ndërsa asnjë prej tyre nuk mundi të kalonte vetë pragun e 10-përqindëshit, aleanca e tyre ndihmoi të tria partitë të merrnin 17 për qind vota me 62 mandate nën emrin e Partisë së Mirëqenies. Kjo taktikë u konsiderua si një arritje e rëndësishme e grupeve konservatore turke në vitet 1990.

Me ndryshimin e vitit të kaluar, ata tani mund të dalin hapur me një kandidat të përbashkët.

Një nga dispozitat e amendamentit ka ulur edhe pragun minimal të votave që i duhet një partie politike për të hyrë në parlament.

Në zgjedhjet e kaluara, një grupi politik do t’i duhej të paktën 10 për qind të votave për t’u kualifikuar për të paraqitur kandidatë. Tani ky prag është ulur në 7 përqind, një lëvizje që do të ndihmojë grupet më të vogla politike të hyjnë në parlament pa pasur nevojë për mbështetjen e një aleance.

Pragu minimal u vendos në vitet 1980 për të dekurajuar një sërë grupesh të vogla politike që të hynin në parlament pasi kjo pengonte procesin e ligjbërjes për shkak të grindjeve të vazhdueshme.

Partia AK e Erdoğan kishte fituar më shumë se 52 për qind të votave në zgjedhjet e fundit të qershorit 2018 me mbështetjen e bazës së votuesve të Aleancës së Kombit.

Aleanca prej 6 partive ka zgjedhur Kemal Kilicdaroglu, kreun e CHP-së, si kandidatin e tyre të përbashkët për postin presidencial. Kilicdaroglu ka qenë udhëheqës i CHP-së që nga viti 2010.