Në një gërmim arkeologjik të vitit 2022 të kryer në Tavsanli Hoyuk, një vend i zhytur në 8.000 vjet histori në Kutahya, u zbuluan mbetje lajthie që datojnë 4.200 vjet më parë.
Ky zbulim i jashtëzakonshëm jo vetëm që theksoi historinë e lashtë dhe të nderuar të lajthive të varrosura në tokat pjellore të Türkiyes, por gjithashtu i jep besim pretendimit se bota trashëgoi lajthitë, një lojtar kyç në ekonominë turke, nga stepa e Anadollit.
Copat e lajthisë mund të gjenden në produkte të panumërta – nga çokollata te biskotat e deri te kollaçet e famshme franceze. Duke dhënë një shije unike dhe të parezistueshme, delikatesat e bëra me lajthi janë bërë pjesë e pandashme e jetës sonë. Lajthitë turke, me karakterin e tyre të veçantë, fusin këtë aromë të mrekullueshme në disa prej çokollatës më të mirë në botë, duke magjepsur shijet e tyre kudo.
Türkiye, fuqia botërore e prodhimit të lajthive, gjeneron 70 për qind të prodhimit të përgjithshëm botëror të lajthive. Provincat përgjatë bregdetit turk të Detit të Zi janë të famshme për kultivimin e lajthive, me qytetet Ordu dhe Giresun që kryesojnë për sa i përket prodhimit.
Me një eksport vjetor prej rreth 300 mijë tonë kokrra lajthie, Türkiye gjeneron rreth 2 miliardë dollarë nga ky eksport bujqësor.
Zyra e Produkteve të Tokës, një degë e Ministrisë Turke të Bujqësisë dhe të Pylltarisë, merr rolin kryesor në monitorimin e këtij malli të çmuar. Çdo vit Ministria përcakton çmimin e blerjes së lajthive nga prodhuesit. Këtë vit çmimi për çdo kilogram lajthi është fiksuar në 80 lira turke ose tre dollarë amerikanë.
“Si menaxherë të Zyrës së Produkteve të Tokës, ne jemi të vetëdijshëm për rolin kyç që luajnë lajthitë dhe ne përpiqemi të përmbushim detyrën tonë me përkushtim të palëkundur,” tha për TRT World, Ahmet Guldal, Drejtor i Përgjithshëm i Zyrës së Produkteve të Tokës.
“Nëpërmjet viteve të përvojës ne kemi evoluar në një autoritet në industrinë e lajthive. Ne përpiqemi të sjellim një ndjenjë sigurie te kultivuesit tanë duke shpallur në mënyrë proaktive çmimet e blerjes për lajthitë përpara sezonit të vjeljes. Para periudhës së blerjes, ne përgatisim me kujdes qendrat tona blerëse në provincat e njohura për prodhimin e lajthive. Angazhimi ynë për të ofruar një proces pa probleme për prodhuesit tanë të çmuar është i dukshëm nëpërmjet sistemit tonë efikas të planifikimit që nuk siguron bezdi.”
Një korrje e mundimshme
Mehmet Zahid Kamadan, një tregtar 42-vjeçar nga Istanbuli, viziton fshatin stërgjyshërve të tij në Ordu çdo vit gjatë sezonit të korrjes.
Duke shpjeguar procedurat e gjata dhe dekurajuese të kultivimit të lajthisë, Kamadan tha: “Rruga e prodhimit të lajthisë është plot sfida, që kërkon përpjekje të vazhdueshme. Vëmendja e vazhdueshme ndaj pemëve të lajthisë është e domosdoshme në intervale të përcaktuara saktësisht gjatë gjithë vitit. Rajoni i Detit të Zi, i bekuar me reshje të shumta, ushqen jo vetëm lajthitë, por edhe një bollëk barërash të këqija. Për rrjedhojë, ne shpesh e gjejmë veten në detyrën e mundimshme për të pastruar fushat e lajthisë nga flora pushtuese”.
Aplikimi i plehrave dhe arti i krasitjes së pemëve janë një nga aspektet thelbësore të kultivimit të lajthisë, tha ai, duke shtuar se vjelja fillon në gusht mes vapës intensive të verës.
“Ne po punojmë pa u lodhur, por zelli ynë është shpërblyer mjaft, veçanërisht këtë vit, me qeverinë që ofron një çmim tërheqës për kilogram.”
Me gjysmë milioni njerëz të angazhuar në kultivimin e lajthive në Türkiye, qindra mijëra njerëz varen nga kjo tregti, e cila përfshin një sërë biznesesh nga sipërmarrësit që shesin pajisje për spërkatje pesticide deri te makinat dhe mjetet e tjera moderne bujqësore.
“Misioni ynë përfundimtar është të sigurojmë prosperitetin e qëndrueshëm të prodhimit të lajthive, një qëllim që varet nga dhënia e këtij produkti të dashur njohjen dhe respektin që e meriton në mënyrë të pamohueshme,” tha Guldahl.
“Duke bërë këtë, ne përpiqemi të ruajmë pozicionin udhëheqës të Türkiyes në skenën globale, një angazhim që nënvizon rëndësinë e thellë të përgjegjësisë së Zyrës së Produkteve të Tokës në lidhje me lajthitë.”
