Menjëherë pasi dy tërmetet vdekjeprurëse goditën Türkiyen dhe Sirinë, duke marrë jetën e mbi 55.000 njerëzve dhe duke shkatërruar mijëra shtëpi, diaspora turke filloi mbledhjen dhe dërgimin e ndihmës për viktimat.
Një nga vendet e para nga u dërguan materialet e ndihmës ishte Gjermania, shtëpia e më shumë se tre milionë njerëzve me prejardhje turke.
Por, ishte gjithashtu në Gjermani ku dridhja e të jetuarit si pjesëtar i diasporës turke ishte shfaqur ashpër kur zjarrvënës të dyshuar i vunë flakën mallrave të dhuruara në North Rhine-Westphalia në Gjermaninë Perëndimore.
Pra, në këtë sfond Türkiye po shkon në zgjedhjet kombëtare në maj për të vendosur liderin dhe partinë politike që do të udhëheqë vendin mesdhetar me 84 milionë banorë për pesë vitet e ardhshme.
Sa e madhe është vota e diasporës?
Rreth 6,5 milionë turq jetojnë në vende të tjera. 3,28 milionë prej tyre kanë të drejtë të votojnë në zgjedhjet e ardhshme presidenciale dhe parlamentare.
Krahasuar me 60,9 milionë votues të regjistruar brenda Türkiyes, vota e diasporës mund të duket të jetë e vogël. Por, në një garë të ngushtë ku çdo votë ka rëndësi, vula e miratimit të tyre mund të ketë një ndikim vendimtar, siç u pa në zgjedhjet e 2018-shit.
“Vota e diasporës nuk bën një ndryshim të madh në rezultatet e zgjedhjeve, por, megjithatë, votat e emigrantëve tregojnë shumë për atë që turqit që jetojnë jashtë mendojnë për politikën turke dhe të ardhmen e vendit të tyre”, thotë Sinem Cengiz, një analist politik nga Katari, i cili fokusohet në çështjet turke.
Votimi i diasporës do të zgjasë nga 27 prilli deri më 9 maj, sipas Bordit të Lartë Zgjedhor të Türkiyes. Në Türkiye, zgjedhjet do të mbahen më 14 maj.
Shumica e diasporës turke jeton në Evropën Perëndimore, ku punëtorët turq u vendosën në vitet 1960 si pjesë e programit të rindërtimit të pas Luftës së Dytë Botërore. Ata përbëjnë grupin më të madh të emigrantëve myslimanë në Evropën Perëndimore.
Turqit emigrantë hodhën votat e tyre në zgjedhjet kombëtare për herë të parë gjatë zgjedhjeve presidenciale të gushtit 2014.
Sipas ligjit, çdo imigrant mbi 18 vjeç dhe i regjistruar në listën zgjedhore të mbajtur në zyrat e regjistrimit të popullsisë ose në përfaqësitë diplomatike ka të drejtë të votojë.
Me mbi 1,4 milion votues të regjistruar nga diaspora, Gjermania kryeson listën e vendeve ku politika turke do të luajë në një nivel të lartë, e ndjekur nga Franca, Holanda dhe Belgjika.
Cili ka qenë trendi i votimit të diasporës?
Pjesëmarrja e diasporës është rritur gradualisht gjatë viteve pasi autoritetet kanë shtuar më shumë kabina ku mund të votojnë emigrantët.
“Para vitit 2014, turqit jashtë vendit që dëshironin të merrnin pjesë në zgjedhje duhej të vinin në Türkiye për të votuar. Megjithatë, procedurat për votim të jashtëm u bënë më të lehta në vitin 2014 pasi turqit që jetonin jashtë mund të votonin në përfaqësitë diplomatike në vendin ku ishin vendosur”, thotë Cengiz.
Tendenca në rritje ka përkuar gjithashtu me gjurmën gjithnjë në zgjerim të Ankarasë në çështjet e jashtme, siç është roli i Presidentit Recep Tayyip Erdoğan në hapjen e një korridori për eksportet e grurit ukrainas në mes të një konflikti me Rusinë.
Në vitin 2014, vetëm gjysmë milioni vota u hodhën nga 2,8 milionë votues të regjistruar në zgjedhjet presidenciale. Kjo ishte kryesisht për shkak të çështjeve logjistike, pasi qendrat e votimit u ngritën në qendrat urbane dhe votuesit për herë të parë ishin të hutuar rreth procesit.
Megjithatë, Erdoğani fitoi me 62,5 për qind të votave të emigrantëve.
Pjesëmarrja u rrit në zgjedhjet parlamentare të mbajtura vitin pasardhës pasi u shtuan më shumë qendra votimi dhe u rrit kohëzgjatja e dhënies së votave. U hodhën më shumë se një milion vota.
Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AK) e Erdoğanit doli sërish në krye.
Në referendumin kushtetues të vitit 2017, që synonte përmirësimin e punës së presidencës, pjesëmarrja e emigrantëve arriti në 1,4 milion votues.
Në zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare 2018, të cilat AK Partia i fitoi edhe një herë me ndihmën e aleatëve të saj, pjesëmarrja e emigrantëve u rrit në më shumë se tre milionë.
Çfarë po e shtyn diasporën të votojë?
Një punim bashkautorial nga studiuesit Sebnem Koser Akcapar dhe Damla Bayraktar Aksel argumenton se diaspora turke fitoi një rëndësi të re në fillim të viteve 2000 kur Partia AK kuptoi rëndësinë e saj në projektimin e fuqisë së butë të Ankarasë jashtë vendit.
Ishte gjithashtu rreth kohës kur Ankaraja rriti përpjekjet për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian.
Türkiye ka rritur ndjeshëm praninë e saj diplomatike ndërkombëtarisht në dy dekadat e fundit, duke rritur numrin e misioneve të huaja në 236 në 2017 nga 163 në 2002.
Mungesa e përfaqësimit që kanë politikanët me rrënjë turke në Evropë është ndoshta një arsye që ka shtyrë diasporën të ketë më shumë fjalë në zgjedhjet turke.
Për shembull, në vitet 1990, kishte më shumë politikanë holandezë surinamezë sesa turq holandezë në Holandë, edhe pse turqit kishin një popullsi më të madhe. Surinami, një komb i vogël i Amerikës së Jugut, ka një popullsi totale prej mbi gjysmë milioni. Vetëm votuesit turq të regjistruar në Holandë janë më shumë se 260.000.
Turkofobia ishte veçanërisht e dukshme gjatë Brexitit, kur politikanët e krahut të djathtë nxisnin gënjeshtra për një turmë emigrantësh turq që përpiqeshin të arrinin në Britani.
“Studimet sugjerojnë se turqit që përballen me diskriminim në një shkallë më të lartë në vendet ku banojnë, kanë më shumë gjasa të motivohen nga diskursi populist dhe nacionalist që buron nga atdheu i tyre. Megjithatë, jo të gjithë turqit në Evropë ndihen njësoj; varet edhe nga mjedisi socio-politik i çdo shteti evropian”, thotë Cengiz.
