Rizgjedhja e presidentit turk Recep Tayyip Erdoğan më 28 maj u shoqërua me një valë mesazhesh urimi nga liderët e mbarë botës, veçanërisht nga lidershipi politik i Evropës.
Ndër liderët e parë të huaj që uruan Erdoğanin ishte presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel. Gjatë një bisede telefonike, Michel diskutoi anëtarësimin e mundshëm të Türkiyes në bllokun 27-anëtarësh, përveç çështjeve që lidhen me liberalizimin e vizave, menaxhimin e migracionit dhe operacionet kundër terrorizmit.
Në një postim të mëvonshëm, Michel tregoi gjithashtu rëndësinë e marrëdhënieve strategjike dhe reciprokisht të dobishme të BE-së me Türkiyen.
Postimi i urimit të presidentit francez Emmanuel Macron në Twitter pas fitores së Erdoğanit dhe mesazhet e tij për aleancën mesdhetare dhe euroatlantike tregojnë të gjitha drejt statusit të presidentit turk si burrë shteti në Evropë.
Pritshmëritë për më shumë bashkëpunim midis Ankarasë dhe Brukselit në mandatin e ri të Erdoğanit bazohen kryesisht në “autonominë strategjike”, një koncept i përhapur gjithnjë e më shumë nga Macron dhe presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, veçanërisht në kontekstin e lidhjeve të bllokut me Kinën.
Çfarë është autonomia strategjike?
Me fjalë të thjeshta, autonomia strategjike është “kapaciteti për të vepruar” në mënyrë të pavarur – me një kombinim të politikës së jashtme, zhvillimit të kapaciteteve kombëtare të mbrojtjes dhe sigurisë energjetike dhe pavarësisë ekonomike.
Për Evropën, kjo do të thotë ulje e varësisë nga ShBA-ja, ndërkohë që është në gjendje të veprojë lirshëm kur bëhet fjalë për marrëdhëniet me vendet e tjera, kryesisht Rusinë, Kinën ose Iranin.
Gjatë një vizite në Pekin, së bashku me shefen e Komisionit Evropian Von der Leyen, presidenti francez Macron, i cili dëshiron lidhje më të forta ekonomike me Kinën dhe më pak varësi nga ShBA-ja, theksoi nevojën për autonomi strategjike për BE-në.
Ja se si ky diskurs i autonomisë strategjike mund të formësojë marrëdhëniet Türkiye-BE në vitet e ardhshme.
Türkiye si urë
E vendosur në udhëkryqin e Evropës dhe Azisë, Türkiye qëndron me një avantazh unik gjeografik. Dhe gjithashtu ndihmon që, nën qeverisjen e Erdoğanit, Ankaraja ka ndjekur një politikë diplomatike të mbajtjes së marrëdhënieve të mira me Perëndimin dhe Lindjen.
“Vendndodhja qendrore e Türkiyes në kontekstin e Azisë dhe Evropës ofron një mundësi më efektive komunikimi dhe bashkëpunimi me rajonin për BE-në,” thotë profesori Mehmet Seyfettin Erol, kryetar themelues i Qendrës së Ankarasë për Kriza dhe Studime Politike.
Me Korridorin Verior – i cili lidh Lindjen me Evropën përmes territorit rus dhe bjellorus – të bllokuar për shkak të konfliktit në Ukrainë, nisma e Korridorit të Mesëm të shtetit turk ka marrë rëndësi si një alternativë.
Duke filluar në Türkiye, Korridori i Mesëm kalon përmes rajonit të Kaukazit dhe Azisë Qendrore për të arritur në Kinë, duke ndjekur rrugën e lashtë të Mëndafshit që lidhte Evropën me Orientin.
Erol thotë se Korridori i Mesëm i ofron Türkiyes avantazhin për të kontrolluar atë që mund të jetë një nga rrugët kryesore tregtare në rendin e ri botëror.
“Türkiye tani ka kapacitetin për të ofruar rrugën më të sigurt, me kosto më të ulët dhe më të shkurtër për mallrat e prodhuara në Kinë dhe të dërguara në Evropë falë nismës së Korridorit të Mesëm”, thotë profesori Erol për TRT World.
Türkiye si ndërmjetëse
BE-ja – e ngecur mes rivaliteteve Rusi-ShBA dhe Kinë-ShBA – kishte një kapacitet të ngushtë për të vepruar në mënyrë të pavarur për çështje të ndryshme të politikës së jashtme.
Debati për autonominë strategjike brenda BE-së, sipas profesor Erolit, është vendi ku Türkiye, Erdoğani dhe konflikti Rusi-Ukrainë vijnë në pamje.
Marrëdhëniet e balancuara të Türkiyes me të dyja palët, këmbëngulja për të ndjekur vetëm sanksionet e miratuara nga Këshilli i Sigurimit të OKB-së dhe përpjekjet e saj diplomatike në Marrëveshjen e Drithit parandaluan një krizë të mundshme globale të drithërave.
Sipas kësaj Marrëveshjeje, e nënshkruar në Istanbul dhe e ndërmjetësuar nga Türkiye dhe OKB-ja, parandaloi krizën e mundshme ushqimore duke lejuar eksportin e produkteve ukrainase përmes Detit të Zi.
“Politika e jashtme shumëdimensionale e Türkiyes ka sjellë rezultate ngushëlluese për Evropën në kontekstin e Luftës Rusi-Ukrainë,” thotë profesor Erol.
Konflikti i ka treguar BE-së rëndësinë e ndjekjes së një politike të jashtme më shumëdimensionale dhe të pavarur, larg ndikimit të ShBA-së.
Mustafa Fisne, profesor i Shkencave Politike dhe i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin Afyon Kocatepe, thotë se “autonomia strategjike turke mund të jetë një model për Bashkimin Evropian”.
Qendër energjetike për Evropën
Siguria energjetike është një tjetër komponent i autonomisë strategjike që Evropa aspiron. Lufta Rusi-Ukrainë e përkeqësoi krizën energjetike brenda BE-së pasi Rusia ndërpreu rrjedhën e gazit në Evropë dhe ndikoi në tregjet e energjisë.
Erdoğani ka theksuar dëshirën e Türkiyes për t’u bërë qendër energjetike për Evropën, që ështëbpropozim i mbështetur nga Rusia.
Türkiye tashmë ka një infrastrukturë të gjerë importi të gazit natyror të lëngshëm (LNG), e cila mund të zgjerohet për të rifurnizuar me karburant vendet evropiane.
“Nëpërmjet tranziteve të energjisë, Türkiye mund të sigurojë rrjedhje të pandërprerë të gazit në Evropë”, thotë profesori Fisne.
Jo vetëm duke qenë një treg fitimprurës për investitorët evropianë, por Türkiye “propozon një rrugë të sigurt për flukset e mallrave dhe shërbimeve dhe transportin e energjisë në kontekstin e Korridorit të Mesëm” që rezulton nga bllokimi i Korridorit Verior për shkak të luftës, thotë Erol.
