Türkiye do të shkojë në balotazhin e zgjedhjeve më 28 maj, pasi presidenti Recep Tayyip Erdoğan mori 49,51 për qind të votave – pak më pak se pragu prej 50,1 për qind për të shpallur fitoren – dhe kundërshtari i tij kryesor Kemal Kilicdaroglu siguroi vetëm 44,89 për qind të votave, në zgjedhjet e së dielës.
Për analistët politikë, mbajtja e zgjedhjeve të balotazhit në vend është një dëshmi e përkushtimit të tij për të mbështetur demokracinë.
“Pjesëmarrja e madhe e turqve në zgjedhje vërtetoi traditën e rrënjosur thellë të demokracisë në Türkiye”, thotë për TRT World dr. Ozden Zeynep Oktav, profesor në Departamentin e Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin Medeniyet të Istanbulit.
Gjithsej më shumë se 30 parti politike dhe 150 kandidatë të pavarur deputetë garuan të dielën (14 maj).
Zëdhënësi i AK Partisë, Omer Çelik, përshkroi se çfarë do të thotë mbajtja e zgjedhjeve për Türkiyen, duke theksuar se “pasuria më e madhe e këtij vendi është se qytetarët vendosin se kush do ta qeverisë dhe do të udhëheqë këtë vend”.
Gjithsej 64,1 milionë njerëz janë regjistruar për të votuar me rreth 5 milionë votues për herë të parë dhe rreth 1,7 milion nga diaspora e vendit janë regjistruar për të votuar nga jashtë.
Në vetë Türkiyen, rreth 192.000 kuti votimi ishin në funksion pasi votimi u mbyll rreth orës 17:00.
Sipas ambasadorit të ShBA-së Matthew Bryza, pjesëmarrja e lartë e votuesve në Türkiye (89%) në zgjedhjet e 14 majit “është një zhvillim me të vërtetë i madh për demokracinë në Türkiye dhe shifra si ajo e votuesve është e lakmueshme për Shtetet e Bashkuara, ku një pjesëmarrje e mirë në zgjedhje, përkatësisht pjesëmarrje e lartë në zgjedhje konsiderohet të jetë ndoshta 65%.
Duke vënë në dukje pjesëmarrjen e lartë të votuesve, Bryza, gjithashtu një ish-zyrtar i Shtëpisë së Bardhë dhe i lartë i Departamentit të Shtetit, sugjeron se kjo “tregon se sa e rëndësishme është demokracia për qytetarët në Türkiye.”
Disa sondazhe të opinionit kishin parashikuar një fitore të Kilicdaroglut, ndërsa Bryza nënvizon se sa “të pasakta” mund të jenë ato, duke bërë krahasimin me zgjedhjet presidenciale të ShBA-së në vitin 2020 që ishin “tmerrësisht të pasakta” dhe zgjedhjet e vitit 2016.
“Pra, nuk jam aspak i befasuar që sondazhet rezultuan të pasakta në këto zgjedhje turke, të cilat e kishin vënë Kemal Kilicdaroglun përpara Presidentit Erdoğan. Nuk mendoj se ka ndonjë gjë të keqe në këtë – mendoj se është thjesht një dukuri e zakonshme që sondazhet e opinionit publik në shumë vende, përfshirë Shtetet e Bashkuara të Amerikës në vitet e fundit, kanë qenë të pasakta”, thotë Bryza.
Megjithatë, Oktav argumenton se “rezultatet vërtetuan se sondazhet e jashtme dhe lajmet anti-Erdoğan të mbuluara nga mediat e huaja nuk pasqyronin të vërtetën. Për më tepër, sondazhe dhe lajme të tilla forcuan idenë se Kiiıcdaroglu është një agjent i Shteteve të Bashkuara. Kjo çoi në uljen e prestigjit të Kilicdaroglut në sytë e shumë njerëzve në Türkiye.”
Në atë që ka të ngjarë të jetë balotazhi i parë sipas sistemit të ri zgjedhor të Türkiyes, i cili mund të mbahet më 28 maj, të dy kandidatët kryesorë në garën presidenciale, Presidenti Erdoğan dhe Kilicdaroglu kanë shprehur optimizmin e tyre, duke besuar se të dy mund të fitojnë ende.
Bryza e përshkruan atë si “një shenjë të gjallërisë së demokracisë turke, që të dy kandidatët, si Kilicdaroglu ashtu edhe Erdoğan besojnë se mund të fitojnë në raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale. Dhe gjithashtu mendoj se është mirë, shumë mirë në krahasim me Shtetet e Bashkuara që Presidenti Recep Tayyip Erdoğan ka thënë vazhdimisht se do të respektojë rezultatin e zgjedhjeve dhe përsëri tani shohim se ai po mirëpret raundin e dytë”.
Bryza sugjeron se “kjo është në kontrast të fortë me Shtetet e Bashkuara ku edhe tani, edhe pas provokimit të trazirave të 6 janarit në Kapitol Hill, që vuri në pikëpyetje mbijetesën e institucioneve demokratike amerikane, dhe ishte kaq e turpshme”.
Përtej Atlantikut, Bryza nënvizon se si Presidenti Donald Trump “që nga java e kaluar refuzon të thotë se do të pranojë rezultatet çfarëdo qofshin ato të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024, kur u pyet nga gazetarja e CNN Kaitlan Collins në selinë e CNN-it javën e kaluar, ai specifikoi se do t’i pranojë rezultatet, nëse zgjedhjet do të jenë të drejta”.
Duke vënë në dukje se si presidenti Donald Trump ka pretenduar gabimisht se zgjedhjet e vitit 2020 ishin vjedhur dhe “po sugjeron se zgjedhjet e 2024 mund të jenë të padrejta dhe nëse ai humbet, do të jetë për shkak se zgjedhjet u vodhën. Shembulli i vendosur nga Presidenti Erdoğan qëndron në kontrast të fortë me shembulln e turpshëm të Donald Trumpit”, thotë Bryza.
Me zgjedhjet presidenciale të Türkiyes që po zhvillohen në vitin 2023, Oktav nënvizon rëndësinë e vitit në lidhje me themelimin e vendit.
“Zgjedhjet e vitit 2023 do të thonë shumë për turqit pasi viti 2023 është 100-vjetori i Republikës Turke. Përveç kësaj, shumë besonin se AK Partia do t’i humbiste zgjedhjet pasi ka qeverisur mbi 20 vjet dhe ka qenë nën kritika të mëdha për shkak të inflacionit të madh dhe problemeve ekonomike”, thotë ajo. “Është interesante që ndodhi e kundërta dhe AK Partia mori shumicën në parlament”.
