Përderisa presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan nis një turne triditor në tri vende të Gjirit, ai shënon një fazë të re në marrëdhëniet e Ankarasë me Arabinë Saudite të pasura me energji, ashtu si edhe me Katarin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA) në një rend të ri global.
Kjo është vizita e parë zyrtare e Erdoğanit në rajon që nga rizgjedhja e tij si President në maj, duke forcuar pozicionin e tij si një nga udhëheqësit më me ndikim të Türkiyes ndonjëherë.
Vendet e Gjirit ishin ndër të parat që uruan Presidentin Erdoğan për fitoren e tij, duke sinjalizuar përmirësimin e marrëdhënieve midis Ankarasë dhe rajonit.
“Vizita pasqyron strategjinë fituese të Türkiyes në politikën e saj të jashtme”, pasi bashkëpunimi i tyre do të përfitojë dhe do të fuqizojë të dyja palët, thotë Helin Sari Ertem, profesoreshë e Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin Medeniyet.
Gjatë vizitës së Erdoğanit, Türkiye pritet të nënshkruajë marrëveshje të rëndësishme në fushën e energjisë, të infrastrukturës, të mbrojtjes dhe të ekonomisë.
Vizita e Erdoğanit shënon ndryshimin e situatës në marrëdhëniet dypalëshe, veçanërisht me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabinë Saudite. Gjatë dekadave të fundit, ekspertët thonë se vendet e Gjirit kanë filluar të pranojnë pozicionin e Türkiyes si një urë lidhëse midis Perëndimit, duke balancuar marrëdhëniet e saj me aktorë të ndryshëm, duke filluar nga Lindja e Mesme në Azinë Qendrore.
Në vitin 2005, GCC-ja vendosi vulën e miratimit duke nënshkruar “Marrëveshjen Kuadër për Bashkëpunimin Ekonomik midis Türkiyes dhe Këshillit të Bashkëpunimit për Shtetet Arabe të Gjirit” për të forcuar tregtinë midis Ankarasë dhe rajonit. Që atëherë ka parë disa përditësime.
Rregullimi i raporteve
Ekspertët besojnë se udhëtimi i Erdoğanit do të mbyllë përpjekjet diplomatike të Ankarasë që nga viti 2021 për të përmirësuar marrëdhëniet me Riadin dhe Abu Dhabin.
Në maj 2021, ministri i Jashtëm i atëhershëm Mevlüt Çavuşoğlu vizitoi Arabinë Saudite, i pari nga një udhëheqës i lartë turk në katër vjet.
Në të njëjtin vit, këshilltari i Sigurisë Kombëtare i Emirateve të Bashkuara Arabe, Sheikh Tahnoun bin Zayed Al Nahyan, bëri një udhëtim zyrtar në Türkiye kur u takua me Presidentin Erdoğan në Ankara.
Pas fitores së Erdoğanit në zgjedhje, të dyja vendet nënshkruan një marrëveshje bashkëpunimi që synon të zgjerojë vëllimin e tregtisë dypalëshe në 40 miliardë dollarë në vit.
“Afrimi që filloi në 2021 është i rëndësishëm sepse është i nevojshëm për të gjitha palët dhe rajonin”, thotë Ertem për TRT World.
Përveç përmirësimit të marrëdhënieve me Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, vizita e Erdoğanit do të konsolidojë lidhjet e forta të Türkiyes me Katarin, thonë ekspertët.
Mundësi të reja investimi
Raportet e mediave thanë se vizita e presidentit turk do të nxisë tregtinë dypalëshe, me deri në 30 miliardë dollarë investime që pritet të derdhen në sektorët e energjisë, të infrastrukturës dhe të mbrojtjes në Türkiye. Këtu përfshihen investimet direkte me vlerë rreth 10 miliardë dollarësh.
Ka mundësi investimi reciproke nga të cilat të dyja palët mund të përfitojnë.
Firmat turke kanë kontribuar tashmë në sektorin e ndërtimit në tregjet e Gjirit dhe kanë iniciuar megaprojekte, si autostrada dhe stadiume.
“Kompanitë turke të ndërtimit kanë luajtur një rol të madh në zhvillimin e Gjirit… dhe Arabia Saudite kohët e fundit i ftoi ata të kthehen teksa zbatojnë projekte të mëdha për të diversifikuar ekonominë e saj”, thotë Justin Alexander, drejtor i Khalij Economics dhe analist i GCC për GlobalSource Partners.
Në gjysmën e parë të qershorit, gjigandi saudit i naftës Aramco dhe përfaqësues të kompanive turke të ndërtimit u takuan në Ankara dhe diskutuan projektet e mundshme deri në vitin 2025 me vlerë prej 50 miliardë dollarësh në mbretërinë e Gjirit.
Nuk është hera e parë që Aramco dhe kompanitë turke të ndërtimit bashkëpunojnë në projekte të mëdha. Më parë, Tekfen dhe Aramco nënshkruan një marrëveshje prej 590 milionë dollarësh për ndërtimin e tubacioneve të gazit për Programin e Rritjes së Gazit Haradh, një projekt energjetik në Arabinë Saudite.
Në mars të këtij viti, Türkiye dhe Emiratet e Bashkuara Arabe nënshkruan Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse të Partneritetit Ekonomik (CEPA), një marrëveshje e tregtisë së lirë që pasoi vizitën e parë të Erdoğanit në Emiratet e Bashkuara Arabe vitin e kaluar dhe thirrjen e tij për liderët e biznesit për të investuar në Türkiye.
Vitin e kaluar, eksportet e Türkiyes në Emiratet e Bashkuara Arabe shënuan 5,3 miliardë dollarë. Krahas zgjerimit të tregtisë pa naftë, marrëveshja fokusohet në promovimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme.
Marrëveshja synon të krijojë 25 mijë vende të reja pune në të dyja vendet dhe 100 mijë mundësi punësimi në Türkiye në afat të gjatë.
Bashkëpunimi energjetik
Një fushë tjetër e bashkëpunimit është energjia, duke përfshirë burimet e rinovueshme dhe jo të rinovueshme.
Hicret Battaloglu, një studiues në Qendrën e Studimeve të Gjirit të Universitetit të Katarit, thotë për TRT World se si një importuese energjie, Türkiye ka një pjesë në rritje të gazit natyror të lëngshëm (LNG) në importet e saj të gazit natyror, falë marrëdhënieve të rëndësishme energjetike me Katarin.
Qatargas dhe BOTAS, Kompania e Korporatës së Naftës së Türkiyes, nënshkruan një marrëveshje trivjeçare në 2017 për furnizimin e 1,5 milion tonë LNG në vit.
Këtë vit, BOTAS dhe LNG i Omanit nënshkruan një marrëveshje të ngjashme 10-vjeçare për furnizimin me gaz të Türkiyes.
Battaloglu thotë se për burimet e rinovueshme, Türkiye ofron një agjendë të diversifikimit ekonomik për vendet e GCC-së, ekonomitë e të cilave varen shumë nga të ardhurat nga hidrokarburet, nafta dhe gazi.
Vendet e Gjirit mund të përfitojnë nga përvoja e Türkiyes në energjinë e rinovueshme, duke vënë në dukje rritjen e saj mbresëlënëse në burimet e energjisë diellore, të erës dhe gjeotermale.
“Në fushën e energjisë së rinovueshme, Türkiye është shfaqur si një destinacion tërheqës për investime nga monarkitë e Gjirit ndërsa ato nisin udhëtime ambicioze drejt ekonomive pas naftës dhe emetimeve neto zero,” shton Battaloglu.
Përpjekja e Gjirit për energjinë e rinovueshme fiton rëndësi në dritën e angazhimit të Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Arabisë Saudite, duke sjellë emetimet e tyre të karbonit në zero neto, përkatësisht deri në vitin 2050 dhe 2060.
Industria turke e mbrojtjes
Përparimet e Türkiyes në sektorin e mbrojtjes krijuan një kërkesë në vendet e Gjirit që janë të gatshme të ndërtojnë bashkëpunim ushtarak dhe mbrojtës me Ankaranë.
Vitin e kaluar, eksportet e mbrojtjes në Emiratet e Bashkuara Arabe pritet të rriten gjatë viteve të ardhshme pas blerjes nga Abu Dhabi të UAV-ve shumë të lavdëruar Bayraktar TB-2.
Interesi në industrinë e dronëve bazohet pjesërisht në nevojën e këtyre vendeve për të mbrojtur objektet e tyre të naftës në një rajon vazhdimisht në konflikt, thotë Battaloglu.
“Vendet e Gjirit përpiqen të diversifikojnë partneritetet e tyre ushtarake dhe të rrisin aftësitë e tyre të dronëve në përgjigje të sulmeve të përshkallëzuara jokonvencionale ndaj objekteve të naftës nga aktorët shtetërorë dhe joshtetërorë.
Shtetet e Gjirit kanë përjetuar sulme ndaj anijeve dhe objekteve të naftës që nga viti 2018. Në vitin 2019 dhe 2020, rebelët Houthi nisën sulme me dronë dhe raketa në një objekt të madh të naftës saudite dhe në një fabrikë të shpërndarjes së produkteve të naftës Aramco.
Në vitin 2022, Emiratet e Bashkuara Arabe u përballën gjithashtu me një goditje nga luftëtarët jemenas të mbështetur nga Irani në tri cisterna transporti të naftës pranë një objekti magazinimi për Kompaninë Kombëtare të Naftës Abu Dhabi.
Sipas Battaloglus, bashkëpunimi në sektorin e mbrojtjes gjithashtu ndihmon Türkiyen të krijojë përfitime ekonomike dhe strategjike nga industria e saj e prodhimit vendas, të avancuar dhe me kosto efektive të dronëve.
Strategjikisht, dronët e prodhimit turk janë testuar me sukses në konfliktin Rusi-Ukrainë dhe në Luftën e Dytë të Nagorno-Karabakut.
“Zgjerimi i eksporteve të sektorit të mbrojtjes të Türkiyes dhe efektiviteti i tyre (dronëve) në terren e forcojnë ndjeshëm fuqinë inteligjente të Türkiyes si rajonalisht, ashtu edhe ndërkombëtarisht.”
Më tej, eksportet e armëve dhe bashkëpunimi ushtarak me shtetet e Gjirit mbështesin politikën autonome dhe të pavarur të sigurisë të Türkiyes, duke e çuar atë në pozicionin e një lojtari të shquar rajonal dhe global, shton ajo.
Türkiye, si një anëtare e NATO-s, ofron një hapësirë të sigurt për vendet e Gjirit për të bashkëpunuar në mbrojtjen dhe transferimin e teknologjisë për shkak të marrëdhënieve të ngushta me Shtetet e Bashkuara dhe Perëndimin.
“Duke pasur parasysh aleancën e ngushtë midis monarkive të Gjirit dhe ShBA-së, ky avantazh që Türkiye sjell ka peshë të konsiderueshme.”
Ertem, duke i bërë jehonë një pikëpamjeje të ngjashme për pozicionin e Türkiyes si një hapësirë e sigurt, thotë: “Pa dëmtuar marrëdhëniet e tyre me ShBA-në, vendet e Gjirit mund të zhvillojnë sektorin e mbrojtjes”.
Akti balancues i Türkiyes ofron një hapësirë të pavarur për vendet e Gjirit pranë Uashingtonit që të mos kapen nga rivaliteti Kinë-ShBA, shton Ertem.
