Përderisa mërgimtarët turq ishin të parët që nisën votimet për zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të Türkiyes, në qendër të vëmendjes tani është elektorati rezident, i cili do të ketë fjalën e fundit në procesin demokratik.
Me kalimin e viteve, Türkiye ka regjistruar një pjesëmarrje të lartë votuesish, me 86 për qind që ushtronin ekskluzivitetin në zgjedhjet presidenciale të 2018-shit.
Ndërsa mërgimtarët votojnë midis 27 prillit dhe 9 majit, votimi në Türkiye do të mbahet më 14 maj.
Türkiye ka pësuar ndryshime të rëndësishme në sistemin e saj zgjedhor që nga vitet 1990, me futjen e zgjedhjeve të drejtpërdrejta presidenciale në 2014 dhe një sistem të ri presidencial të qeverisjes në 2017, si dhe me ligjin e ri zgjedhor që uli pragun zgjedhor në 7 për qind që u miratua në prill të vitit 2022.
Pjesëmarrja në votime
Pjesëmarrja e votuesve në zgjedhjet presidenciale të Türkiyes që nga vitet 1990 ka qenë relativisht e lartë, me një pjesëmarrje mesatare prej 78,5 për qind, sipas bazës ndërkombëtare të të dhënave të pjesëmarrjes në votime IDEA.
Një nga pjesëmarrjet më të larta në historinë elektorale të Türkiyes u regjistrua në zgjedhjet presidenciale të vitit 2018, me 86,2% të votuesve me të drejtë vote.
Pjesëmarrja më e ulët e Türkiyes u regjistrua në zgjedhjet presidenciale të vitit 2014, me 74 për qind të votuesve me të drejtë vote.
Krahasimi me demokracitë e tjera
Türkiye kishte gjithashtu përqindjen më të lartë të pjesëmarrjes në votime në krahasim me disa vende të tjera demokratike – Greqia (2019), Shtetet e Bashkuara (2020), Mbretëria e Bashkuar (2019), Norvegjia (2021) dhe India (2019).
Norvegjia kishte shkallën e dytë më të lartë të pjesëmarrjes prej 77 përqind në zgjedhjet e vitit 2021. ShBA-ja pati një pjesëmarrje votuesish prej 70,7 për qind në zgjedhjet e vitit 2020 dhe Britania e Madhe me 67,5 për qind në zgjedhjet e 2019.
Greqia pa përqindjen më të ulët të pjesëmarrjes së votuesve në mesin e këtyre vendeve, me vetëm 57,8 për qind të votuesve me të drejtë vote që morën pjesë në zgjedhjet e vitit 2019, ndërsa 67 përqind hodhën votat e tyre në Indi në zgjedhjet e vitit 2019.
Ndryshimet zgjedhore dhe votimi i drejtpërdrejtë
Türkiye ka mbajtur pesë zgjedhje lokale dhe të përgjithshme që nga prezantimi i zgjedhjeve të drejtpërdrejta presidenciale në vitin 2014, ku presidenti u zgjodh nga populli.
Para kësaj, presidenti zgjidhej nga parlamenti, i cili përfshinte dy raunde votimi. Në raundin e parë, një kandidat duhej të merrte të paktën dy të tretat e votave në parlament për t’u zgjedhur.
Nëse asnjë kandidat nuk merrte dy të tretat e votave, zhvillohej një raund i dytë votimi ndërmjet dy kandidatëve që do të kenë marrë numrin më të madh të votave në raundin e parë.
Në raundin e dytë president zgjidhej kandidati që merrte shumicën e votave në parlament.
Presidenti i zgjedhur nga parlamenti kishte një rol kryesisht ceremonial, me kompetenca të kufizuara ekzekutive, ndërsa kryeministri, i cili caktohej nga kryetari nga radhët e anëtarëve të partisë më të madhe të parlamentit, ishte kreu i qeverisë dhe mbante pushtetin e vërtetë ekzekutiv.
Megjithatë, roli i presidentit ndryshoi ndjeshëm me referendumin kushtetues të mbajtur në vitin 2017, i cili prezantoi një sistem të ri presidencial të qeverisjes. Sipas sistemit të ri, presidenti është kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë, me fuqi të forta ekzekutive.
Presidenti tani zgjidhet drejtpërdrejt nga populli nëpërmjet një votimi popullor kombëtar.
Anëtarët e parlamentit zgjidhen nga populli me zgjedhje të përgjithshme, të cilat mbahen çdo pesë vjet.
Të enjten (27 prill) dy javë e më tepër përpara zgjedhjeve vendimtare në Türkiye, qindra mijëra shtetas turq që banojnë jashtë vendit nisën procesin e tyre të votimit në vendet e tyre të banimit ose në pikat kufitare turke.
Nga gjithsej 64,1 milionë elektorat, 3,4 milionë votues të regjistruar turq jetojnë jashtë vendit, që përbëjnë mbi pesë për qind të elektoratit.
