Zgjedhjet në Türkiye dhe numrat e votimeve të kaluara.     /Foto: Reuters

Përderisa mërgimtarët turq ishin të parët që nisën votimet për zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të Türkiyes, në qendër të vëmendjes tani është elektorati rezident, i cili do të ketë fjalën e fundit në procesin demokratik.

Me kalimin e viteve, Türkiye ka regjistruar një pjesëmarrje të lartë votuesish, me 86 për qind që ushtronin ekskluzivitetin në zgjedhjet presidenciale të 2018-shit.

Ndërsa mërgimtarët votojnë midis 27 prillit dhe 9 majit, votimi në Türkiye do të mbahet më 14 maj.

Türkiye ka pësuar ndryshime të rëndësishme në sistemin e saj zgjedhor që nga vitet 1990, me futjen e zgjedhjeve të drejtpërdrejta presidenciale në 2014 dhe një sistem të ri presidencial të qeverisjes në 2017, si dhe me ligjin e ri zgjedhor që uli pragun zgjedhor në 7 për qind që u miratua në prill të vitit 2022.

Pjesëmarrja në votime

Pjesëmarrja e votuesve në zgjedhjet presidenciale të Türkiyes që nga vitet 1990 ka qenë relativisht e lartë, me një pjesëmarrje mesatare prej 78,5 për qind, sipas bazës ndërkombëtare të të dhënave të pjesëmarrjes në votime IDEA.

Një nga pjesëmarrjet më të larta në historinë elektorale të Türkiyes u regjistrua në zgjedhjet presidenciale të vitit 2018, me 86,2% të votuesve me të drejtë vote.

Pjesëmarrja më e ulët e Türkiyes u regjistrua në zgjedhjet presidenciale të vitit 2014, me 74 për qind të votuesve me të drejtë vote.

Krahasimi me demokracitë e tjera

Türkiye kishte gjithashtu përqindjen më të lartë të pjesëmarrjes në votime në krahasim me disa vende të tjera demokratike – Greqia (2019), Shtetet e Bashkuara (2020), Mbretëria e Bashkuar (2019), Norvegjia (2021) dhe India (2019).

Norvegjia kishte shkallën e dytë më të lartë të pjesëmarrjes prej 77 përqind në zgjedhjet e vitit 2021. ShBA-ja pati një pjesëmarrje votuesish prej 70,7 për qind në zgjedhjet e vitit 2020 dhe Britania e Madhe me 67,5 për qind në zgjedhjet e 2019.

Greqia pa përqindjen më të ulët të pjesëmarrjes së votuesve në mesin e këtyre vendeve, me vetëm 57,8 për qind të votuesve me të drejtë vote që morën pjesë në zgjedhjet e vitit 2019, ndërsa 67 përqind hodhën votat e tyre në Indi në zgjedhjet e vitit 2019.

Ndryshimet zgjedhore dhe votimi i drejtpërdrejtë

Türkiye ka mbajtur pesë zgjedhje lokale dhe të përgjithshme që nga prezantimi i zgjedhjeve të drejtpërdrejta presidenciale në vitin 2014, ku presidenti u zgjodh nga populli.

Para kësaj, presidenti zgjidhej nga parlamenti, i cili përfshinte dy raunde votimi. Në raundin e parë, një kandidat duhej të merrte të paktën dy të tretat e votave në parlament për t’u zgjedhur.

Nëse asnjë kandidat nuk merrte dy të tretat e votave, zhvillohej një raund i dytë votimi ndërmjet dy kandidatëve që do të kenë marrë numrin më të madh të votave në raundin e parë.

Në raundin e dytë president zgjidhej kandidati që merrte shumicën e votave në parlament.

Presidenti i zgjedhur nga parlamenti kishte një rol kryesisht ceremonial, me kompetenca të kufizuara ekzekutive, ndërsa kryeministri, i cili caktohej nga kryetari nga radhët e anëtarëve të partisë më të madhe të parlamentit, ishte kreu i qeverisë dhe mbante pushtetin e vërtetë ekzekutiv.

Megjithatë, roli i presidentit ndryshoi ndjeshëm me referendumin kushtetues të mbajtur në vitin 2017, i cili prezantoi një sistem të ri presidencial të qeverisjes. Sipas sistemit të ri, presidenti është kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë, me fuqi të forta ekzekutive.

Presidenti tani zgjidhet drejtpërdrejt nga populli nëpërmjet një votimi popullor kombëtar.

Anëtarët e parlamentit zgjidhen nga populli me zgjedhje të përgjithshme, të cilat mbahen çdo pesë vjet.

Të enjten (27 prill) dy javë e më tepër përpara zgjedhjeve vendimtare në Türkiye, qindra mijëra shtetas turq që banojnë jashtë vendit nisën procesin e tyre të votimit në vendet e tyre të banimit ose në pikat kufitare turke.

Nga gjithsej 64,1 milionë elektorat, 3,4 milionë votues të regjistruar turq jetojnë jashtë vendit, që përbëjnë mbi pesë për qind të elektoratit.

TRT World