Zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të vitit 2023 në Türkiye do të hyjnë në histori si një moment historik në pjesëmarrjen politike të grave në procesin demokratik, i mbuluar nga kandidatja më e re parlamentare në vend ndonjëherë.
18-vjeçarja Nisa Alptekin, kandidatja për deputete për Izmirin që përfaqëson AK Partinë, është simbol i një rritjeje të konsiderueshme të pjesëmarrjes politike të grave dhe të rinjve në procesin zgjedhor.
Me më shumë kandidatë si Alptekin që po konkurrojnë në zgjedhje, peizazhi politik i Türkiyes është gati të transformohet me përfaqësim të shtuar.
Ja një vështrim i pjesëmarrjes së grave në politikën turke.
Gratë në parlament
Gratë kanë luajtur gjithmonë një rol të rëndësishëm në politikën e Türkiyes.
Në zgjedhjet e fundit, gratë parlamentare përbënin 18 për qind të 600 vendeve në parlamentin e Türkiyes. Ky numër ka të ngjarë të rritet me më shumë kandidate femra në garë.
Lista e kandidatëve të AK Partisë ka 113 gra në mesin e 600 kandidatëve dhe kandidatet femra zënë vendin e parë në Agri, Düzce, Edirne dhe Osmaniye.
Që nga ardhja në skenën politike, AK Partia nën udhëheqjen e Presidentit Recep Tayyip Erdoğan ka caktuar gjithashtu disa gra në poste qeveritare, duke përfshirë ministren më jetëgjatë Nimet Bash, me mbi 6 vjet në postet e saj.
AK Partia, pas një legjislacioni në vitin 2013, lejoi gjithashtu gratë me shami të bëheshin deputete dhe të punonin në institucionet qeveritare.
Partia e Lëvizjes Nacionaliste (MHP) ka 90 kandidate femra në mesin e 600 kandidatëve të saj që konkurrojnë për parlamentin në zgjedhjet e 14 majit të Türkiyes, dhe gratë janë në tri listat e para të 18 provincave.
Partia Popullore Republikane (CHP) ka 147 kandidate gra në mesin e 600 kandidatëve, dhe shtatë kandidate gra renditen të parat në listën e CHP-së. Ndërkohë, kandidatët e Partisë Saadet, Partisë Demokratike, Partisë Deva dhe Partisë Gelecek po konkurrojnë në listën e opozitës kryesore CHP në të gjitha provincat si anëtarë të Aleancës së Kombit.
Partia IYI ka 152 kandidate femra mes 600 kandidatëve dhe grupi terrorist PKK i lidhur me HDP-në, ka 193 gra midis 490 kandidatëve të nominuar nga partia që hyri në zgjedhje nën ombrellën e Partisë Yesil Sol.
Pjesëmarrës të rinj konkurrojnë për poste
Sipas Institutit të Statistikave të Türkiyes, që nga viti 2021, popullsia e të rinjve të moshës 15-24 vjeç përbën rreth 16 për qind të popullsisë së përgjithshme në Türkiye.
Të rinjtë gjithashtu marrin pjesë aktive në politikë, me shumë kandidatë të nominuar nga parti të ndryshme. Mosha mesatare e kandidatëve në zgjedhjet vijuese është gjithashtu më e ulët se në zgjedhjet e mëparshme, me shumë kandidatë të rinj që konkurrojnë për poste.
Sipas të dhënave nga Këshilli i Lartë Zgjedhor i Türkiyes, ka pasur një rritje të dukshme të numrit të kandidatëve të rinj që marrin pjesë në zgjedhjet turke. Për shembull, në zgjedhjet parlamentare të vitit 2018, 24,5 për qind e kandidatëve ishin nën 40 vjeç. Për më tepër, 143 kandidatë nën 30 vjeç konkurruan në të njëjtat sondazhe.
Në zgjedhjet e ardhshme të vitit 2023, një numër i konsiderueshëm kandidatësh të rinj tashmë kanë deklaruar kandidaturën e tyre.
Në zgjedhjet lokale të vitit 2019, më shumë se 2.300 kandidatë të rinj garonin për poste në mbarë vendin.
Për më tepër, partitë politike në Türkiye e kanë njohur gjithashtu rëndësinë e pjesëmarrjes së të rinjve dhe po ndërmarrin hapa për t’u angazhuar me ta në mënyrë më efektive. Për shembull, shumë parti politike tani përdorin platformat e mediave sociale për të komunikuar mesazhin e tyre dhe për t’u lidhur me votuesit e rinj.
Historia e pjesëmarrjes së grave
Pjesëmarrja politike e grave në Türkiye daton në fillim të shekullit XX, kur gratë turke u përfshinë në mënyrë aktive në luftën për pavarësi.
Në vitin 1934, gratë turke fituan të drejtën për të votuar dhe për të kandiduar për poste dhe 18 gra u zgjodhën në parlament vitin e ardhshëm.
Megjithatë, pjesëmarrja politike e grave ishte e kufizuar deri në vitet e fundit.
Presidenti Recep Tayyip Erdoğan ka ndërmarrë hapa për të përmirësuar pjesëmarrjen politike të grave. Një nga arritjet e tij të dukshme është futja e një vendimi të vitit 2013 që kërkonte që AK Partia të propozonte të paktën 30 për qind të grave kandidate për zgjedhjet parlamentare, duke bërë që të gjitha partitë e tjera politike të propozonin më shumë kandidate gra.
Ky ligj ishte një hap i rëndësishëm përpara për përfaqësimin politik të grave në Türkiye. Ai emëroi gratë në postet kryesore qeveritare, duke përfshirë pozita ministrore, për guvernator dhe për ambasador.
