Sipas raportit vjetor të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), bota po kalon me shpejtësi drejt një sistemi të energjisë elektrike, e nxitur nga një mbështetje në rritje në burimet e pastra.
Raporti "Perspektiva e Energjisë Botërore 2024" thekson nevojën urgjente që qeveritë dhe konsumatorët të marrin vendime strategjike derisa dinamika e ofertës dhe kërkesës për energji ndryshon.
Shefi ekzekutiv i IEA-së, Fatih Birol, tha se në raportet e mëparshme të Perspektivës së Energjisë Botërore, "IEA e bëri të qartë se e ardhmja e sistemit global të energjisë është elektrike dhe tani ajo është e dukshme për të gjithë".
Pasi përjetoi "epokën e qymyrit dhe epokën e naftës", theksoi Birol, tani ka një lëvizje të shpejtë në "epokën e energjisë elektrike, e cila do të përcaktojë sistemin global të energjisë duke ecur përpara, si dhe duke u bazuar gjithnjë e më shumë në burime të pastra të energjisë elektrike".
Tim Gould, kryeekonomist i energjisë në IEA dhe një nga autorët kryesor të raportit, për Anadolu tha se energjia elektrike është thelbësore për plotësimin e nevojave të njerëzve si konsumatorë.
"Kjo është arsyeja pse ne po flasim për një epokë të re të energjisë elektrike si një lloj karakteristike përcaktuese e sistemit tonë të ardhshëm energjetik", tha Gould.
Sipas tij, për konsumatorët fatura e energjisë elektrike do të jetë ndërveprimi parësor me sistemin energjetik.
"Numri që do të na interesojë më shumë kur të shohim sistemin energjetik nuk është domosdoshmërisht se sa dollarë shitet një fuçi nafte ose sa është çmimi i benzinës në pompën e benzinës, por do të jetë sa cent për kilovat-orë po paguajmë energjinë elektrike në shtëpi", shpjegoi kryeekonomisti i energjisë në IEA.
Për shefin ekzekutiv të IEA-së, Kina është një pjesë e madhe e asaj që po ndodh me kërkesën në rritje për energji elektrike. Birol tha se nga investimet në vendosjen e burimeve të rinovueshme, Kina është një lojtar kryesor në formësimin e së ardhmes së energjisë.
Birol gjithashtu tha se zgjerimi solar i Kinës po ecën me një ritëm të tillë që deri në fillim të viteve 2030 vetëm prodhimi i energjisë solare të vendit mund të tejkalojë kërkesën aktuale për energji elektrike të ShBA-së.
Tensionet gjeopolitike rrezikojnë sigurinë energjetike
Raporti gjithashtu eksploron se pasiguritë gjeopolitike në rritje, teknologjitë në zhvillim, tranzicioni i energjisë së pastër dhe ndryshimet klimatike po ndikojnë në sigurinë e energjisë.
Sipas raportit, tensionet aktuale gjeopolitike paraqesin rreziqe të mëdha për sigurinë e energjisë dhe përpjekjet globale për të reduktuar emetimet e gazit serrë.
Bazuar në politikat aktuale, IEA-ja parashikon një treg të ardhshëm të energjisë të karakterizuar nga diversiteti i shtuar i ofertës, por me sfida të vazhdueshme gjeopolitike.
Deri në gjysmën e dytë të viteve 2020, raporti parashikon një tepricë të naftës, gazit natyror të lëngshëm (LNG) dhe teknologjive kryesore të energjisë së pastër, si PV-ja diellore dhe bateritë.
Teknologjia e pastër ka nevojë për investime të mëdha
Bazuar në cilësimet aktuale të politikave, IEA-ja parashikon që burimet me emetim të ulët do të gjenerojnë më shumë se gjysmën e energjisë elektrike në botë para vitit 2030, derisa kërkesa për qymyr, naftë dhe gaz akoma parashikohet të arrijë kulmin deri në fund të dekadës.
Edhe pse energjia e pastër po hyn në sistemin energjetik me një ritëm të paprecedentë, IEA-ja tha se shpërndarja nuk është aspak e njëtrajtshme në të gjitha teknologjitë dhe tregjet.
Gjatë dekadës së fundit, përdorimi i energjisë elektrike është rritur me dyfishin e ritmit të kërkesës së përgjithshme për energji.
"Rritja globale e kërkesës për energji elektrike është vendosur të përshpejtohet më tej në vitet në vijim, për çdo vit duke shtuar ekuivalentin e kërkesës japoneze në përdorimin global të energjisë elektrike në një skenar të bazuar në parametrat e politikave të sotme dhe duke u rritur edhe më shpejt në skenarët që përmbushin qëllimet kombëtare dhe globale për arritjen e emetimeve neto zero", tha agjencia.
Sipas raportit, për të mbështetur rritjen e shpejtë të energjisë së pastër, "të nevojshme janë investimet shumë më të mëdha në sistemet e reja të energjisë, veçanërisht në rrjetet e energjisë elektrike dhe ruajtjen e energjisë".
"Sot, për çdo dollar të shpenzuar për energjinë e rinovueshme, 60 centë shpenzohen në rrjete dhe ruajtje, duke theksuar se si infrastruktura mbështetëse thelbësore nuk po mban ritmin me tranzicionin e energjisë së pastër", tha IEA-ja.
Pavarësisht vrullit në rritje pas tranzicionit të energjisë së pastër, raporti thekson se bota është ende shumë larg nga një trajektore e përafruar me objektivat e saj neto zero.
Energjia elektrike po zëvendëson ngadalë lëndët djegëse fosile
Më tej, Gould tha se, përveç këtyre elementeve tradicionale, problemet në sektorin e energjisë elektrike, siguria dhe qëndrueshmëria e zinxhirëve të furnizimit me energji të pastër, përfshirë mineralet kritike, janë pjesë e sigurisë së energjisë.
"Një pjesë gjithnjë e më e rëndësishme e nevojës sonë shtesë për energji po plotësohet vetëm nga energjia elektrike", shtoi ai.
Kërkesa globale për energji elektrike po rritet me shpejtësi çdo vit, tha Gould, duke shtuar se arsye për këtë është se "energjia elektrike është thelbësore për jetën tonë moderne, por edhe se disa gjëra për të cilat ne përdornim lëndë djegëse fosile tani sigurohen nga energjia elektrike, si lëvizshmëria dhe ngrohja".
"Ne kemi gjithashtu rritjen e qendrave të të dhënave, pjesërisht të lidhura edhe me rritjen e përdorimit të inteligjencës artificiale", shpjegoi ai.
Sipas tij, sektori i ndërtimit është më i elektrizuari, ndërsa sektori i transportit mbetet shumë i varur nga nafta.
Duke theksuar se nafta akoma zë një pjesë të lartë të konsumit të përgjithshëm në sektorin e transportit, Gould tha, "por kemi filluar të shohim që naftën e sfidon energjia elektrike."
"Një ilustrim shumë i mrekullueshëm i kësaj në Kinë është se të dhënat e fundit tregojnë se gjysma e të gjitha shitjeve të automjeteve të reja janë makina elektrike", shtoi ai.
