Operacioni antiterrorr i Forcave të Armatosura të Azerbajxhanit kundër grupeve të armatosura armene në Karabakh përfundoi me dorëzimin dhe largimin e këtyre të fundit. Presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev në arsyetimin e këtij aksioni tha se, shkaku i pranisë së forcave të armatosura armene në Karabak, provokimet e tyre të shtuara muajt e fundit dhe të ashtuquajturat "zgjedhje presidenciale" të regjimit, duhej të merrte masa antiterroriste për të parandaluar ato veprime.
Ai përsëriti thirrjen e tij për dialog ndërsa operacionet antiterroriste vazhdojnë.
Ish-republikat sovjetike kanë qenë në konflikt që nga viti 1991, kur ushtria armene pushtoi Karabakun, një territor i njohur ndërkombëtarisht si pjesë e Azerbajxhanit, dhe shtatë rajone fqinje.
Pjesa më e madhe e territorit u çlirua nga Baku gjatë konfliktit ushtarak në vjeshtën e vitit 2020, i cili përfundoi me një marrëveshje paqeje të ndërmjetësuar nga Rusia dhe hapi derën e normalizimit.
Krahas kontekstit për Karabakhun, Azerbajxhani me Armeninë kanë një çështje të hapur edhe për Korridorin e Zangezurit.
Çfarë është Korridori i Zangezurit?
Zangezuri, i cili aktualisht është pjesë e Armenisë jugore, ka qenë një territor i diskutueshëm që nga Lufta e Parë Botërore. Nën Bashkimin Sovjetik komunist, zona, e cila ndodhet midis rajonit autonom të Nakhchivanit të Baku dhe Azerbajxhanit, u bë pjesë e Republikës Socialiste Sovjetike Armene (SSR). Sot, Armenia e konsideron këtë zonë provincën e saj të Syunikut.
Gjatë epokës sovjetike, Moska ndërtoi dy hekurudha për të lidhur Nakhçivanin me territorin kryesor të Azerbajxhanit në një rajon që Baku tani i referohet si Korridori Zangezur, i quajtur dikur Korridori i Nakhçivanit nga mediat dhe analistët azerbajxhanas. Por, këto hekurudha u bënë të papërdorshme gjatë Luftës së Parë të Karabakut, e cila filloi në vitin 1992.
Baku tani synon të rindërtojë hekurudhat e epokës sovjetike dhe të ndërtojë autostrada në zonë për të lidhur Azerbajxhanin me rajonin e tij të Nakhçivanit. Për më tepër, korridori është gjithashtu pjesë e një projekti të madh transporti që lidh Bakun me Istanbulin.
Në një kuptim specifik, Korridori Zangezur synon t’i japë Azerbajxhanit qasje të pakufizuar në enklavën e tij Nakhchivan pa asnjë pikë kontrolli armen, ndërsa ai kalon nëpër territorin armen pranë kufirit armeno-iranian. Në një kuptim të përgjithshëm, korridori është një projekt gjeopolitik që lidh Evropën me Azinë Qendrore dhe Kinën përmes rrugës Azerbajxhan-Türkiye.
Pse është me rëndësi Korridori i Zangezurit?
Korridori Zangezur luan një rol vendimtar në rritjen e lidhjes rajonale – jo vetëm në gjithë Kaukazinë, por edhe në gjithë Euroazinë e madhe, duke u bashkuar me territoret turke, ruse, të Azisë Qendrore, iraniane dhe armene dhe duke lidhur Evropën me Azinë.
Lidhja që do të mundësojë korridori do të ndihmojë gjithashtu në nxitjen e marrëdhënieve tregtare midis shteteve të ndryshme. Ndërsa NATO dhe Rusia kanë qenë në faqe të ndryshme në lidhje me shumë çështje nga konflikti i Ukrainës në Lindjen e Mesme, të dyja duket se kanë pikëpamje pozitive për hapjen e rrugës së transportit.
Sipas presidentit të Azerbajxhanit Ilham Aliyev, korridori, si pjesë e Korridorit Ndërkombëtar të Transportit Veri-Jug, do të shërbejë gjithashtu si një pikë lidhëse midis Rusisë dhe Iranit, duke rritur qasjen e Teheranit në rajon.
Por, Irani, i cili ka lidhje të forta me Armeninë, nuk dëshiron të shohë funksionimin e Korridorit Zangezur, sipas ekspertëve. Si rezultat, Teherani është i shqetësuar nga një afrim i mundshëm Armeni-Azerbajxhan-Türkiye, për të cilin Irani beson se do të dobësonte pozicionet e tij politike, duke kompromentuar interesat e tij kombëtare dhe rajonale. Ekspertë të politikës në Azinë Qendrore theksojnë se Irani e konsideron lidhjen tokësore të Türkiyes me Azerbajxhanin dhe hapjen e saj në Azinë Qendrore përmes Azerbajxhanit si një kërcënim për unitetin e tij kombëtar dhe integritetin territorial.
Lidhja tokësore e Türkiyes me Azerbajxhanin do të thotë gjithashtu se Ankaraja do të ketë qasje më të mirë në shtetet turke në Azinë Qendrore, me të cilat ka lidhje të forta historike dhe kulturore. Krijimi i rrugës tokësore kryesore të Korridorit Zangezur në Kaukazin jugor do të ndërtojë lidhje më të forta midis Türkiyes dhe Azerbajxhanit, tha presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan në vizitën zyrtare të parë në Azerbajxhan pas rizgjedhjes në postin e presidentit më 28 maj.
“Nëse e zgjidhim shpejt çështjen e Zangezurit, kjo do të na çojë në përparim në dy përfitime të rëndësishme të marra si nga rruga ashtu edhe nga hekurudhat”, tha Recep Tayyip Erdoğan në një konferencë të përbashkët shtypi me presidentin e Azerbajxhanit Ilham Aliyev në qershor të këtij viti.
Ai shtoi se me korridorin, "lidhjet e Türkiyes me (eksklavën e Azerbajxhanit) Nakhchivan do të forcohen shumë. Ekzistenca e këtyre lidhjeve do të çojë në forcimin e marrëdhënieve midis Türkiyes dhe Azerbajxhanit."
Përveç përmirësimit të lidhjes midis Azisë Qendrore, atdheut stërgjyshëror të turqve, dhe Türkiyes, ekspertët besojnë se korridori do të lidhë gjithashtu rrugët tregtare përmes një rrjeti të gjerë nga Kina në Evropë, duke rritur ndjeshëm lidhjen ndërrajonale gjerësisht.
