Dy anët e ishullit të vogël të ndarë të Qipros janë përpjekur të zgjidhin dallimet e tyre për dekada, pa shumë sukses. Tani, Ersin Tatar, presidenti i Republikës Turke të Qipros Veriore (RTQV), ka njoftuar se ka rënë dakord për një takim jozyrtar me udhëheqësin e Qipros të administruar nga Greqia.
Takimi u propozua nga Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres. Tatar tha të dielën se një takim i tillë mund të hapë rrugën për një sesion konsultativ në një format 4+1 që përfshin Türkiyen, RTQV, Qipron e administruar nga Greqia dhe Greqinë për të diskutuar mbi konturat e ardhshme të ishullit.
Ai nënvizoi se pala turke qipriote nuk do të angazhohet në negociata formale nëse nuk njihen "barazia sovrane dhe statusi i barabartë ndërkombëtar".
Profesori Ismail Sahin i Universitetit Bandirma Onyedi Eylul, thotë se ndërsa takimi ishte një shenjë e mirë e paqes dhe stabilitetit në rajon, palët duhet të mbulojnë një terren të madh përpara se të nisin negociatat zyrtare.
"Ky takim informal mund të shihet si një zhvillim i rëndësishëm për të dy krerët për të vendosur një dialog. Megjithatë, në rrethanat aktuale, një proces i ri negocimi për ishullin nuk është në horizont," tha ai për TRT World.
Qiproja është zhytur në një mosmarrëveshje prej dekadash midis grekëve qipriotë dhe turqve qipriotë, pavarësisht nga një sërë përpjekjesh diplomatike nga OKB-ja për të arritur një zgjidhje gjithëpërfshirëse. Sulmet etnike që filluan në fillim të viteve 1960 i detyruan qipriotët turq të tërhiqen në enklava për sigurinë e tyre.
Në vitin 1974, një grusht shteti qipriot grek që synonte aneksimin e ishullit nga Greqia çoi në ndërhyrjen ushtarake të Türkiyes si një fuqi garantuese për të mbrojtur turqit qipriotë nga persekutimi dhe dhuna.
Si rezultat, Republika Turke e Qipros Veriore u themelua në 1983. Administrata greke qipriote u pranua në BE në 2004, në të njëjtin vit kur grekët qipriotë penguan një plan të OKB-së për t'i dhënë fund mosmarrëveshjes së gjatë.
Presidenti i RTQV-së Tatar tha se i përcolli Guterres se ideja e një federate është ezauruar dhe nuk do të merret në konsideratë.
Megjithatë, pala turke qipriote nuk do të ndërpresë kanalet e komunikimit.
“Unë iu përgjigja pozitivisht ofertës së Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Guterres për t'u takuar me liderin grek qipriot në një takim jozyrtar.
Në thelb, unë pranova ofertën për një tubim jozyrtar, i cili bie jashtë kuadrit të negociatave formale të Qipros”, thotë ai.
"Larg nga raundi i ri i negociatave"
Një zgjidhje me dy shtete apo një federatë?
Sahin nga Universiteti Bandirma Onyedi Eylul thotë se të dyja palët kanë ambicie të ndryshme. "Ndërsa pala greke qipriote vazhdon të këmbëngulë për një federatë për një zgjidhje të përhershme në ishull, pala turke parashtron modelin e zgjidhjes me dy shtete si kusht për negociatat."
Përpjekja e fundit për të gjetur një zgjidhje federale dështoi në Zvicër në 2017 pasi pala greke u largua nga tavolina. Ndërsa pala greke qipriote dëshiron që bisedimet të vazhdojnë aty ku i lanë në vitin 2017, pala turke nuk dëshiron të rinegociojë modelin e federatës, i cili nuk ka arritur askund që nga fillimi i bisedimeve në 1977.
"Është fakt që modeli i federatës nuk është as teorikisht dhe as praktikisht i përshtatshëm për Qipron. Është një fakt i njohur që modeli i federatës nuk mund të zbatohet për shoqëritë që kanë përfunduar procesin e tyre të nacionalizimit. Prandaj, zgjidhja me dy shtete është zgjidhja më realiste dhe model më i qëndrueshëm sesa federata”, thotë Sahin. Udhëheqësi grek qipriot, e ndërlikon më tej procesin duke deklaruar në çdo rast se një zgjidhje me dy shtete nuk do të negociohet kurrë, shton ai.
“Gjithashtu, pala greke po përpiqet të minojë të gjitha investimet që vijnë në RTQV-ja, nga turizmi tek arsimi, nga tregtia te ndërtimi”, thotë ai, duke shtuar se kjo po bëhet për të detyruar RTQV-në të pranojë modelet e federatës.
“Kur i bashkojmë të gjitha këto, mund të themi se jemi larg një procesi të ri negociues në Qipro.
Luftërat e Izraelit në Gaza dhe Liban kanë destabilizuar më tej rajonin, duke përfshirë ishullin e Qipros.
Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar Keir Starmer njoftoi më 24 shtator vendosjen e 700 trupave në bazat ushtarake britanike në ishull.
Vetëm disa javë më parë, SHBA-ja njoftoi nënshkrimin e një pakti mbrojtës me administratën greke qipriote, duke zemëruar Ankaranë.
“Prandaj, ka shumë të ngjarë që Tatari të përcjellë shqetësimet në rritje të RTQV-së për sigurinë tek udhëheqësi grek qipriot, Christodoulidis, përpara Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Guterres
