Türkiye, e cila ka njoftuar se po i bashkohet padisë së Afrikës së Jugut kundër Izraelit për gjenocid para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GjND), nesër zyrtarisht do t'i paraqesë Hagës një kërkesë për të ndërhyrë në këtë rast.
Sipas informacioneve të marra nga burime diplomatike, në çështjen e gjenocidit që Afrika e Jugut nisi kundër Izraelit më 29 dhjetor 2023, dispozita të ndryshme të Konventës së Gjenocidit janë objekt interpretimi dhe Türkiye ka të drejtë të aplikojë për përfshirje në këtë çështje, se është palë në konventë.
Këtu janë pesë pyetjet e bëra shpesh në lidhje me kërkesën e Türkiyes për të ndërhyrë në çështjen e gjenocidit kundër Izraelit përpara GjND-së dhe përgjigjet e dhëna nga burime diplomatike:
1. Cila është baza për ndërhyrje?
Deklarata e Türkiyes për ndërhyrjen në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë bazohet në deklaratën e mëposhtme në nenin 63 të Statutit të Gjykatës:
Kur bëhet fjalë për interpretimin e një traktati në të cilin marrin pjesë shtete të tjera përveç palëve në mosmarrëveshje, sekretariati i informon menjëherë ato shtete për situatën. Çdo shtet i njoftuar do të ketë të drejtën të ndërhyjë në këtë rast, por nëse e ushtron këtë të drejtë, interpretimi i dhënë nga vendimi do të jetë po aq i detyrueshëm për të.
2. Si do të vazhdojë procesi ligjor në lidhje me përfshirjen e Türkiyes?
Sipas rregullave, Gjykata do të njoftojë palët në çështjen në vazhdim, Republikën e Afrikës së Jugut dhe Izraelin, për deklaratën e përfshirjes dhe do të kërkojë deklaratat e tyre me shkrim.
Gjykata do të marrë vendim për pranueshmërinë në një seancë verbale, nëse është e nevojshme. Palët në çështje mund të paraqesin kundërshtimet e tyre për deklaratën e përfshirjes me shkrim, si dhe nëse pranohen kundërshtime me shkrim nga palët, Türkiye rezervon të drejtën të paraqesë kundërshtimet e saj me shkrim.
3. A mund të kërkojnë vendet e tjera ndërhyrje në kërkesën e Republikës së Afrikës së Jugut dhe Izraelit para GjND-së?
Deri më sot, Nikaragua, Kolumbia, Libia, Meksika, Palestina dhe Spanja kanë kërkuar ndërhyrje në padinë Afrika e Jugut/Izrael para GjND-së. Gjykata ende nuk ka vendosur për këto kërkesa.
4. A është aplikuar mekanizmi i ndërhyrjes në raste të tjera?
Institucioni i ndërhyrjes i rregulluar nga neni 63 i Statutit të GjND-së është aplikuar edhe në kërkesa të tjera pranë GjND-së.
Për shembull, në rastin midis Ukrainës dhe Federatës Ruse, GjND-ja e konsideroi të pranueshme deklaratën e përfshirjes së 32 vendeve.
Për më tepër, në çështjen midis Gambisë dhe Mianmarit, Gjykata vendosi se kërkesa për ndërhyrje nga shtatë vende ishte e pranueshme.
5- Kur pritet përfundimi i procesit gjyqësor?
Thuhet se është e vështirë të parashikohet data se kur do të përfundojë procesi para gjykatës.
Procesi para GjND-së filloi me kërkesën e Republikës së Afrikës së Jugut më 29 dhjetor 2023. Në këtë fazë, Gjykata caktoi datën 28 tetor 2024 si afatin e fundit për Republikën e Afrikës së Jugut për të paraqitur një opinion mbi çështjen. Afati i fundit që Izraeli të paraqesë qëndrimin e tij kundërshtues është 28 korriku 2025. Duke marrë parasysh praktikën e mëparshme të Gjykatës, vlerësohet se procesi gjyqësor mund të zgjasë 4-5 vjet.
Pretendimi për gjenocid i Afrikës së Jugut i ngritur kundër Izraelit në GjND
Në fund të vitit të kaluar, Afrika e Jugut ngriti një padi kundër Izraelit në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë për shkeljen e Konventës së Kombeve të Bashkuara (OKB) të vitit 1948 për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Gjenocidit.
Republika e Afrikës së Jugut i kërkoi GjND-së të vendosë për masat paraprake për shkak të urgjencës së situatës në Gaza dhe seancat dëgjimore për kërkesën për masa paraprake u mbajtën në Pallatin e Paqes në Hagë më 11 dhe 12 janar.
Gjykata e shpalli vendimin për masën e sigurimit më 26 janar.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) urdhëroi, ndër të tjera, Izraelin të marrë masa për të parandaluar gjenocidin, si dhe të ndëshkojë nxitjen e drejtpërdrejtë të gjenocidit në Rripin e Gazës. Izraeli ka një muaj për të raportuar në gjykatë se çfarë po bën për të përmbushur urdhrin e GjND-së për të marrë të gjitha masat në fuqinë e tij për të parandaluar aktet e gjenocidit në Gaza.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GjND) më pas më 28 mars, bazuar në kërkesën shtesë të Republikës së Afrikës së Jugut të paraqitur më 6 mars.
GjND-ja tha se kishte treguar masat e reja pasi masat e përkohshme të përshkruara në urdhrin e mëparshëm "nuk trajtojnë plotësisht pasojat që rrjedhin nga ndryshimet në situatë".
Që nga 26 janari, "kushtet katastrofike të jetesës së palestinezëve në Rripin e Gazës janë përkeqësuar më tej, veçanërisht në dritën e privimit të zgjatur dhe të përhapur të ushqimit dhe nevojave të tjera themelore ndaj të cilave janë ekspozuar palestinezët në Rripin e Gazës", vuri në dukje GjND-ja.
Më 24 maj, GjND-ja urdhëroi gjithashtu Izraelin të ndalonte menjëherë ofensivën e tij ushtarake në Rafah, një qytet në Rripin jugor të Gazës.
"Izraeli duhet të përfundojë menjëherë ofensivën ushtarake dhe të gjitha veprimet e tjera në Rafah që mund të krijojnë kushte jetese për palestinezët në Gaza që mund të çojnë në shkatërrimin fizik të tij tërësisht ose pjesërisht," tha Nawaf Salam, president i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisëö, duke lexuar vendimin për masat shtesë të përkohshme të kërkuara nga Afrika e Jugut në rastin e "gjenocidit" kundër Izraelit.
Ministri i Jashtëm turk Hakan Fidan, njoftoi më 5 maj se Türkiye do të ndërhyjë në çështjen e gjenocidit të ngritur nga Afrika e Jugut kundër Izraelit në GjND dhe këtë hap siç tha ai do të dorëzojë në një dosje në Hagë më 7 gusht.
