Gjykata Penale Ndërkombëtare (GjNP) ka lëshuar urdhërarrest për kryeministrin e Izraelit Benjamin Netanyahu dhe ish-ministrin e Mbrojtjes Yoav Gallant për krime lufte të kryera në territoret palestineze, përfshirë Gazën.
Urdhëresat janë një zhvillim i rëndësishëm në përpjekjet e vazhdueshme për ta mbajtur Izraelin përgjegjës për gjenocidin e tij në Gaza, i cili tani është në vitin e tij të dytë, dhe përshkallëzimin e agresionit në Bregun Perëndimor të pushtuar.
Dhoma e Procedurës Paraprake të GjNP-së tha se urdhërarrestet mbulojnë “krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës të kryera nga të paktën 8 tetori 2023 deri të paktën më 20 maj 2024, ditën kur Prokuroria dorëzoi kërkesat për urdhërarrest”.
Duke vepruar kështu, ajo gjithashtu hodhi poshtë njëzëri sfidat e Izraelit ndaj juridiksionit sipas neneve 18 dhe 19 të Statutit të Romës, traktati qeverisës i GjNP-së.
Në lidhje me krimet e tyre të supozuara, gjykata tha se "gjeti baza të arsyeshme" për të besuar se Netanyahu dhe Gallant "secili mbajnë përgjegjësi penale për krimet e mëposhtme si bashkëpunëtorë për kryerjen e akteve së bashku me të tjerët: krim lufte i urisë si një metodë luftë; dhe krimet kundër njerëzimit të vrasjeve, persekutimit dhe akteve të tjera çnjerëzore.”
GjNP-ja ka lëshuar gjithashtu një urdhër për liderin e lartë të Hamasit, Mohammed Diab Ibrahim Al-Masri, i njohur si Deif. Izraeli pretendon se Deif u vra në një sulm ajror të korrikut në Gazën jugore, por Hamasi ende nuk e ka konfirmuar atë publikisht.
Urdhëresat për izraelitët, sipas ekspertëve, i bëjnë ata të akuzuar si kriminelë lufte dhe janë të parat ndonjëherë për liderët e një vendi aleat perëndimor.
Njoftimi i GjNP-së ka pasoja të rëndësishme për Netanyahun dhe Gallantin, më e rëndësishmja është se të 124 vendet nënshkruese të gjykatës tani janë të detyruara t'i arrestojnë dhe t'i dorëzojnë për ndjekje penale nëse shkelin në territorin e tyre.
Këto 124 vende përfshijnë disa nga aleatët perëndimorë më të vendosur të Izraelit, të cilët i kanë dhënë armë dhe mbulesë diplomatike për të kryer mizoritë e tij kundër palestinezëve, si Britania e Madhe, Kanadaja, Australia, Gjermania, Franca, Belgjika, Italia, Holanda dhe Norvegjia.
Në mesin e shteteve të tjera evropiane që do të ishin të papranueshme për liderët izraelitë, përfshihen Spanja, Zvicra, Danimarka, Kroacia, Republika Çeke, Finlanda, Hungaria, Portugalia dhe Polonia.
Disa nga nënshkruesit tjerë po astu të rëndësishëm të Gjykatës Penale Ndërkombëtare përfshijnë Greqinë, Zelandën e Re, Korenë e Jugut, Japoninë, Afrikën e Jugut, Nigerinë, Meksikën, Keninë, Kolumbinë dhe Brazilin.
Një përjashtim i dukshëm do të ishte SHBA, e cila u tërhoq nga Statuti i Romës në 2002, që do të thotë se nuk do të ishte ligjërisht e detyruar të merrte masa kundër Netanyahut dhe Gallantit.
Megjithatë, sipas GJNP-së, përderisa palët joshtetërore nuk kanë asnjë detyrim, ato “inkurajohen” të ndërmarrin veprime për ekzekutimin e urdhrave, pasi vetë gjykata nuk ka asnjë mekanizëm përmbarues.
Një manual i GjNP-së thotë se disa jonënshkrues kanë luajtur një rol aktiv në operacionet e mëparshme të dorëzimit.
“Sidoqoftë, kur KS-OKB-ja shkakton juridiksionin e Gjykatës mbi një situatë të caktuar, detyra për të bashkëpunuar detyron shtetet anëtare përkatëse të OKB-së, pavarësisht nëse janë apo jo Shtet Palë në Statutin e Romës”, thuhet në dokument.
"Aleatët e Izraelit në Perëndim do të jenë nën presion"
Studiuesi ligjor Gerhard Kemp tha për Anadolu se vendimi i GJNP-së për lëshimin e urdhërarresteve është "i rëndësishëm për disa arsye" dhe ushtron presion mbi ato kombe që kanë mbështetur Izraelin pavarësisht reagimit ndërkombëtar mbi gjenocidin e tij në Gaza.
"Kjo konfirmon sërish se Gjykata Penale Ndërkombëtare ka juridiksion mbi situatën në Palestinë, hodhi poshtë sfidat e Izraelit ndaj juridiksionit, bëri vëzhgime të rëndësishme në lidhje me natyrën e konfliktit (konflikt i armatosur ndërkombëtar dhe zbatimi i ligjit ndërkombëtar humanitar dhe kështu me radhë), bëri vëzhgime të rëndësishme mbi forcën e provave", tha ai.
"Ndoshta më e rëndësishmja, kjo konfirmon parimin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare se pozita zyrtare nuk është një pengesë për ekzekutimin e urdhërave të arrestit dhe në fund, gjykimin në Gjykatën Penale Ndërkombëtare të zyrtarëve të lartë të qeverisë, në këtë rast përfshirë Kryeministrin e Izraelit".
“Ashtu si Omar Al-Bashir i Sudanit dhe Presidenti rus Vlladimir Putin, ky urdhër arresti për Netanyahu "do të paraqesë sfida të mëdha diplomatike dhe politike për anëtarët e Gjykatës Penale Ndërkombëtare, veçanërisht shtetet pjesëmarrëse në Perëndim – siç janë Gjermania dhe MB-ja", shtoi ai.
“Sigurisht, shtetet palë në Statutin e Romës kanë detyrimin ligjor … por siç e kemi parë me Bashirin (kur Afrika e Jugut dhe Jordania dhe shtetet e tjera dështuan në ekzekutimin e urdhrit të arrestit) dhe së fundmi me Mongolinë (kur nuk arriti të arrestonte Putinin), shtetet anëtare shpesh e kanë të vështirë politikisht të përmbushin detyrimet e tyre”, tha Kemp.
"Unë dyshoj se vendet evropiane dhe aleatët e tjerë tradicionalë të Izraelit në Perëndim do të vihen nën presion për të marrë shpejt një pozicion nëse do të ekzekutojnë urdhërarrestet nëse paraqitet mundësia".
