Konflikti midis Rusisë dhe Ukrainës, i cili filloi më 24 shkurt 2022, nuk ka qenë asgjë më pak se një katastrofë dhe një krizë për globin. Një vit më pas, mijëra civilë kanë humbur jetën, shumë qytete janë shkatërruar dhe miliona njerëz janë detyruar të kërkojnë strehim diku tjetër.
Përtej kufijve të Ukrainës, aksioni ushtarak shkatërroi sigurinë evropiane, rinovoi marrëdhëniet e kombeve me njëri-tjetrin dhe shkatërroi një ekonomi globale të endur fort.
Përderisa lufta në Ukrainë po shënon përvjetorin e saj të parë pa fund, e drejta e vetos në organin më të fuqishëm të OKB-së – Këshillin e Sigurimit – është bërë një mjet për bllokimin politik edhe një herë pasi një nga anëtarët e saj të përhershëm, kësaj radhe është vetë agresori, Rusia. Ndërkohë, nga ana tjetër, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së ka luajtur një rol të rëndësishëm në diplomacinë humanitare rreth luftës me mbështetjen e Türkiyes.
Dhjetëra takime dhe diskutime në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për luftën në Ukrainë kanë përfunduar me mosmarrëveshje.
Që nga fillimi i luftës më 24 shkurt të vitit të kaluar, "Këshilli i Sigurimit në thelb ka qenë vetëm teatër politik," tha për Anadolu Richard Gowan, drejtori i OKB-së në Grupin Ndërkombëtar të Krizave.
"Ajo i ka ofruar Ukrainës një hapësirë ku ukrainasit kanë qenë në gjendje të sfidojnë rusët ballë për ballë. Dhe unë mendoj se ShBA-ja dhe aleatët e saj e kanë parë gjithmonë Këshillin si një vend për të maksimizuar kritikat publike ndaj Rusisë."
Nisma e parë që kërkonte që Moska të ndalonte menjëherë sulmin ndaj Ukrainës dhe të tërhiqte të gjitha trupat e saj dështoi më 26 shkurt 2022 kur Rusia vuri veton ndaj një rezolute të hartuar nga Shqipëria dhe ShBA-ja. Aleatja e ngushtë e Rusisë, Kina, dhe dy nga anëtarët e zgjedhur të Këshillit të Sigurimit, India dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, abstenuan.
Rusia gjithashtu bllokoi një rezolutë më 30 shtator 2022 që do të dënonte referendumet e saj "të paligjshme" në katër rajone të Ukrainës, me Kinën, Indinë, Brazilin dhe Gabonin që abstenuan.
“Ne kishim parë të njëjtën gjë të ndodhte mbi Ukrainën në vitin 2014 dhe tragjikisht të ndodhte mbi Sirinë dhe raste të tjera në vitet e fundit”, shtoi ai.
Rusia paraqiti dy rezoluta për situatën humanitare dhe për "aktivitetet biologjike ushtarake" në Ukrainë, por të dyja nuk u miratuan pasi nuk kishte mbështetje të mjaftueshme.
Rusia e izoluar në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së
Të lodhur nga bllokimi mbi Ukrainën në Këshillin e Sigurimit, shtetet anëtare iu drejtuan Asamblesë së Përgjithshme prej 193 anëtarësh për të ushtruar presion ndaj Rusisë dhe miratuan një rezolutë që dënon në mënyrë dërrmuese agresionin rus me 141 vende që votuan pro më 2 mars të vitit 2022.
"Unë mendoj se Asambleja e Përgjithshme është në fakt një histori pak më e rëndësishme, sepse pyetja e madhe përpara 24 shkurtit ishte a do të qëndronin vendet joperëndimore në krah të Ukrainës?" tha Gowan.
Asambleja e Përgjithshme sipas Gowan është e rëndësishme, më pak për shkak të përmbajtjes së rezolutës së saj, por më shumë për shkak të votave në Asamblenë e Përgjithshme si pjesë e testeve të tyre të opinionit publik ndërkombëtar për botën.
Rusia e gjeti veten më tej të izoluar në komunitetin ndërkombëtar kur Asambleja e Përgjithshme miratoi një rezolutë tjetër vetëm pak më shumë se tri javë pas votimit të parë, më 24 mars, duke kërkuar akses humanitar dhe mbrojtje civile, me 140 vende që votuan në favor këtë herë.
Organi i OKB-së miratoi gjithashtu tri rezoluta të tjera për heqjen e Rusisë nga Këshilli i të Drejtave të Njeriut me seli në Gjenevë më 7 prill 2022, duke dënuar "aneksimin e paligjshëm" të Rusisë të katër rajoneve të Ukrainës më 12 tetor dhe duke bërë thirrje për krijimin e "një mekanizmi ndërkombëtar për dëmshpërblim, dëmtim, humbje ose lëndim" në Ukrainë më 14 nëntor.
Gowan tha se Asambleja e Përgjithshme ka qenë një mekanizëm i rëndësishëm për delegjitimimin e narrativës së Rusisë në lidhje me luftën, duke shtuar se "disa anëtarë vërtet të mëdhenj joperëndimorë të Asamblesë së Përgjithshme si Kina dhe India kanë shmangur marrjen e anëve".
“Ukrainasit dhe aleatët e kanë përdorur me zgjuarsi Asamblenë e Përgjithshme për të formuar narrativat ndërkombëtare se kush e ka gabim në këtë konflikt”, shtoi ai.
Ukraina ka bërë thirrje vazhdimisht për dëbimin e Rusisë nga Kombet e Bashkuara, duke e akuzuar atë si një "shtet terrorist".
Një shtet anëtar mund të përjashtohet nga OKB-ja nga Asambleja e Përgjithshme me rekomandimin e Këshillit të Sigurimit, por kjo nuk ka ndodhur kurrë në historinë e organizatës.
Diplomaci humanitare
Kur Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres i bëri një lutje të drejtpërdrejtë presidentit rus Vlladimir Putin duke thënë se "në emër të njerëzimit, ktheni trupat tuaja në Rusi", thirrja e tij ra në vesh të shurdhër. Por, ai ka luajtur një rol të rëndësishëm në diplomacinë humanitare rreth luftës në formësimin e marrëveshjes së grurit me mbështetjen e Türkiyes, sipas Gowan.
"Ndërsa krahët politikë të OKB-së janë bllokuar kryesisht në argumente boshe rreth luftës, Guterres ka dhënë disa kontribute reale konkrete për të kufizuar dëmin e konfliktit," tha ai.
Türkiye, OKB-ja, Rusia dhe Ukraina nënshkruan një marrëveshje historike më 22 korrik 2022 për të rihapur tri porte ukrainase – Odesa, Chornomorsk dhe Yuzhny – për drithërat që ishin ngecur për muaj të tërë për shkak të luftës, në mënyrë që të parandalohej një krizë globale ushqimore.
Ndikimi në ekonomi
Tracey German, profesoreshë e konfliktit dhe sigurisë në King's College në Londër, tha se konflikti ka zgjeruar një përçarje midis "rendit ndërkombëtar liberal të udhëhequr nga ShBA-ja" në njërën anë dhe Rusia e zemëruar dhe superfuqia e guximshme e Kinës nga ana tjetër.
Ndikimi ekonomik i konfliktit është ndier nga shtëpitë e ftohta në Evropë deri te tregjet ushqimore në Afrikë. Para ofensivës ushtarake, vendet e Bashkimit Evropian importonin pothuajse gjysmën e gazit natyror dhe të tretën e naftës së tyre nga Rusia.
Sanksionet e vendosura ndaj Rusisë në përgjigje të veprimeve të saj shkaktuan një goditje të çmimit të energjisë në një shkallë të paparë që nga vitet 1970.
Konflikti rezultoi në përçarje të tregtisë globale që ishte ende duke u rikuperuar nga pandemia. Çmimet e ushqimeve janë rritur, pasi Rusia dhe Ukraina janë furnizuesit kryesorë të grurit dhe vajit të lulediellit, si dhe Rusia është prodhuesi kryesor i plehrave në botë.
Por, ushqimi mbetet një futboll gjeopolitik. Rusia ka kërkuar të fajësojë Perëndimin për çmimet e larta, ndërsa Ukraina dhe aleatët e saj akuzojnë Rusinë për përdorimin cinik të urisë si armë.
Konflikti "ka nxjerrë në pah me të vërtetë brishtësinë" e një bote të ndërlidhur, ashtu siç bëri pandemia, tha German, dhe ndikimi i plotë ekonomik ende nuk është ndier.
Ajo gjithashtu ka penguar përpjekjet për të luftuar krizën klimatike, duke nxitur një rritje të përdorimit të qymyrit shumë ndotës në Evropë.
Megjithatë, nxitimi i Evropës nga nafta dhe gazi rus mund të përshpejtojë kalimin drejt burimeve të rinovueshme të energjisë më shpejt sesa paralajmërimet e panumërta për rreziqet e ngrohjes globale.
Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë thotë se bota do të shtojë po aq energji të rinovueshme në pesë vitet e ardhshme sa ka shtuar në 20 vitet e fundit.
