Që nga ditët e para të Facebook dhe MySpace ku përdoruesit duhet të ishin 18 vjeç e lart, platformat e mediave sociale kanë luftuar me kufizimet e moshës.
Rregulli fillestar 18+ i Facebook u ul më vonë në 13 në shumicën e vendeve dhe 14 në disa.
Sot, aplikacionet si Snapchat, TikTok dhe Instagram kërkojnë që përdoruesit të jenë të paktën 13 vjeç, por verifikimi i moshës mbetet jo i besueshëm, duke e bërë të lehtë për përdoruesit e mitur të anashkalojnë kufizimet.
Platformat si Instagram përpiqen të verifikojnë moshat përmes ditëlindjeve, letërnjoftimeve ose selfie-ve me video, por vrimat në zinxhir mbeten të parregulluara.
Mes shqetësimeve në rritje për sigurinë në internet, Australia tani po ndërmerr një hap të guximshëm për të ndaluar platformat e mediave sociale si Snapchat, TikTok, Instagram dhe X, ndër të tjera, për përdoruesit nën 16 vjeç.
Nuk do të bëhen përjashtime, edhe për përdoruesit ekzistues ose ata me pëlqimin prindëror.
Të enjten, qeveria australiane prezantoi Projektligjin e Amendamentit të Sigurisë Online (Mosha Minimale e Mediave Sociale) 2024 në parlament, duke synuar ndalimin e mediave sociale për fëmijët nën 16 vjeç. Sipas dokumentit, përgjegjësia është mbi platformat e mediave sociale – jo mbi prindërit apo të rinjtë, – të ndërmarrin hapa të arsyeshëm për të siguruar që këto mbrojtje janë në vend.
Gjobat e propozuara për shkeljet sistemike mund të arrijnë në 49,5 milionë AUD (32 milionë dollarë).
Projektligji propozon një sistem verifikimi të moshës që mund të përfshijë letërnjoftimet dhe biometritë e qeverisë për të siguruar që përdoruesit të plotësojnë kërkesat minimale të moshës. Këto masa përfaqësojnë disa nga kontrollet më të rrepta të prezantuara nga një vend për të rregulluar aksesin e të rinjve në mediat sociale.
Projektligji përfshin gjithashtu dispozita të forta të privatësisë, të tilla si kërkesa që platformat të rrethojnë dhe të shkatërrojnë çdo informacion personal të mbledhur. Sipas një njoftimi për shtyp të qeverisë, ky projektligj do të mbrojë "të rinjtë australianë gjatë fazave kritike të zhvillimit të tyre".
“Ligji dhe rregullat e lidhura me të, do të sigurojnë që të rinjtë australianë të kenë akses të vazhdueshëm në mesazhe dhe lojëra në internet, si dhe akses në shërbimet që kanë të bëjnë me shëndetin dhe arsimin, si Headspace, Linja e Ndihmës për Fëmijë dhe Google Classroom dhe YouTube,” u tha në njoftim.
“Ne e dimë se mediat sociale po bëjnë dëm social. Ne duam që fëmijët australianë të kenë një fëmijëri dhe duam që prindërit të dinë se qeveria është në këndin e tyre”, tha kryeministri Anthony Albanese në një deklaratë.
“Kjo është një reformë historike. Ne e dimë se disa fëmijë do të gjejnë zgjidhje, por ne po u dërgojmë një mesazh kompanive të mediave sociale për të pastruar veprimet e tyre,” shtoi ai.
Ministrja e Komunikimit e vendit, Michelle Rowland, tha se qeveria po vazhdon të vepron sipas zotimit të tyre, për t'i mbajtur fëmijët të sigurt në internet.
“Ky legjislacion do të bëjë një rrugë të gjatë për të ofruar atë mbështetje dhe për të krijuar një normalitet të ri në komunitet rreth asaj moshe që është në rregull për të përdorur mediat sociale,” tha ajo.
"Platformat kanë përgjegjësinë të ofrojnë produkte të sigurta dhe të kujdesen për shëndetin mendor të të rinjve australianë."
Partia Liberale e opozitës planifikon të mbështesë projektligjin nëpërmjet të pavarurve, ndërsa Partia e Gjelbër kërkon më shumë qartësi mbi ligjin.
Pse tani?
Prej disa kohësh, qeveria ka debatuar mbi rreziqet e përdorimit të tepruar të mediave sociale për shëndetin fizik dhe mendor të fëmijëve, duke përfshirë pikëpamjet e dëmshme të imazhit të trupit dhe përmbajtjen mizogjene.
Disa ekspertë e mbështesin ndalimin, duke vënë në dukje një rritje të konsiderueshme të sfidave të shëndetit mendor midis të rinjve që kur mediat sociale u përhapën gjerësisht gjatë 12 viteve të fundit. Megjithatë, ka një debat të vazhdueshëm nëse një ndalim i tillë është një zgjidhje vërtet efektive.
Duke folur për TRT World, Tama Leaver, Profesor i Studimeve të Internetit në Universitetin Curtin dhe kryehetues në Qendrën e Ekselencës ARC për Fëmijën Digjital, tha se ndalimit të përgjithshëm i mungon nuanca ose specifika për të bërë ndonjë të mirë dhe mund të bëjë shumë dëm të vërtetë.
Ai paralajmëroi se një ndalim i tillë mund t'u mohojë shumë të rinjve aksesin në komunitetet dhe rrjetet mbështetëse ku ata mbështeten nëpërmjet mediave sociale.
“Mungesa e klauzolave që janë jashtë kornizave ligjore – që do të thotë ata që janë mbi 13 vjeç tashmë në mediat sociale, por nën 16 vjeç kur ndalimi të bëhet ligj – do të hiqet nga mediat sociale dhe mund të shkëputet shumë mirë nga komunitetet vitale dhe strukturat mbështetëse në të cilat ata mbështeten, të aksesuara përmes rrjeteve sociale”, shpjegoi ai.
"Në një nivel teknik, është gjithashtu e paqartë se si një ndalim i tillë nuk do të anashkalohej nga shumica e adoleshentëve të rinj, madje edhe me një kuptim fillestar të mjeteve digjitale," shtoi ai.
Kur u pyet për alternativat, Leaver theksoi nevojën për masa të synuara.
“Marrja e kësaj të drejtë ka rëndësi për të gjithë të rinjtë e Australisë. Mundësimi i tyre që të jenë qytetarë dixhitalë të plotë, të artikuluar dhe thellësisht të shkolluar është i arritshëm dhe i dëshirueshëm, por ky ndalim i përgjithshëm do të arrijë të kundërtën pasi që u nxitua dhe u shtye shpejt”, tha ai.
Leaver thotë se ka një rrugë përpara. Qeveritë duhet të përqendrohen në ndërtimin e përvojave më cilësore për të rinjtë që janë të përshtatshëm për moshën, të mbështetura nga politika zyrtare. Platformat e mëdha gjithashtu duhet të jenë proaktive dhe të largojnë rreziqet përpara se të shfaqen.
Në mediat sociale pati reagime të ndryshme ndaj vendimit të Australisë. Duke iu përgjigjur një postimi të Albanese në X, CEO i Tesla dhe SpaceX, Elon Musk tha:
“Duket si një mënyrë e fshehtë, për ta kontrolluar aksesin në internet nga të gjithë australianët”.
Autorët Ash Johnson dhe Alex Ambrose, duke shkruar për faqen e internetit të Institutit Amerikan të Informacionit për Teknologjinë dhe Inovacionin, mbrojnë një alternativë të ekuilibruar ndaj ndalimit. Ata sugjeruan një "sistem alarmimi për fëmijë" të integruar në sistemet operative të pajisjes, që do t'u lejonte prindërve të zgjedhin të kufizojnë përmbajtjen e ndjeshme ndaj moshës pa verifikim invaziv të identitetit.
Leaver thotë se Task Forca Australiane për të Drejtat e Fëmijëve, së bashku me shumë ekspertë dhe akademikë, i ka kërkuar qeverisë australiane të rimendojë qasjen e saj dhe në vend të kësaj të ndjekë legjislacionin që është më specifik, i synuar, më i qartë dhe i zbatueshëm.
“Legjislacioni që në fakt mund t'i zvogëlojë rreziqet në internet, duke i lejuar të rinjtë e Australisë t'i shfrytëzojnë sa më shumë mundësitë e shumta për shprehje, pjesëmarrje, inovacion dhe kënaqësi që vijnë nga mediat sociale dhe gjithandej në internet”.
Pjesa tjetër e botës do të shikojë lëvizjen e Australisë si një eksperiment social në të gjithë popullsinë, thotë ai.
"Kjo nuk është ideale për Australinë, por pjesa tjetër e botës ka të ngjarë të mësojë mësime nga sa keq shkon ky ndalim në këtë vend."
Gjatë viteve, disa vende janë përpjekur të frenojnë përdorimin e mediave sociale tek fëmijët.
Dhe, çfarë janë duke bërë vendet e tjera?
Kina
Qeveritë kanë kërkuar të prezantojnë legjislacionin që synon kufizimin e përdorimit të mediave sociale dhe internetit nga fëmijët. Kina dallohet globalisht për kufizimet e saj gjithëpërfshirëse në përdorimin e internetit tek fëmijët, duke përfshirë përdorimin e aplikacioneve të mediave sociale.
Që nga viti 2021, të miturit janë kufizuar në tri orë video-lojëra në javë (një orë në ditët e caktuara), të zbatuara nëpërmjet regjistrimit të emrit të vërtetë dhe njohjes së fytyrës. Platformat si Douyin (versioni i brendshëm kinez i TikTok-ut) e kufizojnë përdorimin ditor për nën 14 vjeç në 40 minuta, duke ofruar vetëm përmbajtje të kuruar edukative dhe pozitive gjatë orëve të caktuara.
Në vitin 2023, qeveria prezantoi "Udhëzimet për vendosjen e mënyrave të të miturve për internetin celular", një sistem kontrolli prindëror ndër-platformë dhe ndër-pajisje. Kjo kërkon bashkëpunim midis zhvilluesve të aplikacioneve, dyqaneve të aplikacioneve dhe krijuesve të pajisjeve.
Kufijtë e kohës së ekranit varen nga mosha: nën 8 vjeç lejohen 40 minuta në ditë, duke u fokusuar në edukim dhe hobi, ndërsa fëmijët më të mëdhenj lejohen deri në 60 minuta, duke përfshirë përmbajtjen që është krijuar për të frymëzuar dhe edukuar.
Këto masa synojnë të frenojnë varësinë nga lojërat, të promovojnë mirëqenien mendore dhe të krijojnë një mjedis digjital më të shëndetshëm për fëmijët.
Evropa
Franca ka prezantuar një ligj që detyron fëmijët nën 15 vjeç të përdorin rrjetet sociale vetëm me pëlqimin e prindërve.
Në mënyrë të ngjashme, në qershor, Spanja propozoi një ligj që rrit kufirin aktual të moshës për aksesin në mediat sociale nga 14 në 16 vjeç, duke funksionuar përmes kontrollit prindëror.
Shtetet e Bashkuara
Në Florida, fëmijëve nën 14 vjeç do t'u ndalohet hapja e llogarive të mediave sociale sipas një ligji të ri që do të hyjë në fuqi në janar 2025. Ligji amerikan kërkon gjithashtu miratimin e prindërve për mbledhjen e të dhënave për të miturit.
Shqipëria
Shqipëria ka nisur një proces konsultimi me prindërit e fëmijëve në shkollën e mesme dhe të mesme për të vendosur nëse TikTok dhe Snapchat duhet të ndalohen.
Kryeministri Edi Rama njoftoi se qeveria do të marrë masa në bazë të kontributit të mazhorancës. Urgjenca vjen pasi një nxënës 14-vjeçar i shkollës fillore u vra në kryeqytetin e vendit nga një student tjetër pas një debati që filloi në mediat sociale.
Një nga hapat që po ndërmerr qeveria përfshin përmirësimin e sigurisë së shkollave duke instaluar kamera vëzhgimi në klasa dhe ambiente shkollore.
Mbretëria e Bashkuar
Edhe në Mbretërinë e Bashkuar, qeveria nuk po përjashton forcimin e mëtejshëm të rregullave ekzistuese të sigurisë në internet, sipas Sekretarit të Teknologjisë të Britanisë, Peter Kyle.
Të mërkurën, Kyle u shfaq në programin Today të BBC Radio 4 dhe tha se gjithçka ishte në tryezë – kur fliste për një ndalim të mundshëm nga qeveria në mediat sociale për fëmijët nën 16 vjeç.
Kjo bisedë po zhvillohet në Mbretërinë e Bashkuar prej disa muajsh, duke filluar nga paralajmërimi i qeverisë për të ashpërsuar ligjet për platformat e teknologjisë në vazhdën e trazirave që u perceptuan se ishin nxitur nga dezinformatat në internet pas një sulmi me thikë që vrau tre vajza të reja.
Disa nga ata që u ndoqën penalisht për trazira ishin të mitur, duke intensifikuar shqetësimet për rolin e mediave sociale në ndikimin e mendjeve të reja dhe lehtë të ndikuara.
Kjo ka rindezur debatet për ndikimin e internetit në sjelljen e të rinjve dhe nevojën për rregullim më të rreptë.
Kanadaja
Në Kanada, Instagrami ka një opsion llogarie për adoleshentë, për përdoruesit nën 18 vjeç. Ky lloj llogarie është privat si parazgjedhje dhe kufizon mesazhet private për njerëzit që përdoruesi i ndjek tashmë ose me të cilët është i lidhur.
Instagram gjithashtu kufizon aksesin në përmbajtje të ndjeshme dhe dërgon njoftime nëse një përdorues është në aplikacion për më shumë se 60 minuta.
Në shkurt, qeveria kanadeze prezantoi Aktin e dëmeve në internet (Bill C-63) për të forcuar mbrojtjen kundër përmbajtjeve të dëmshme në internet, me fokus në mbrojtjen e fëmijëve.
Në maj, kryeministri i Quebec, Francois Legault tha se ai ishte i hapur për të "ndërmarr hapa të mëdhenj" për të frenuar përdorimin e mediave sociale të fëmijëve në mes të presionit nga anëtarët e rinj të partisë së tij.
