NATO duhet të rishikojë funksionet e saj në ndryshimin e rendit të ri botëror, tha të hënën kryeparlamentari turk, Numan Kurtulmus gjatë takimit me gazetarë në Uashington.
"Turkiye, si një nga aleatët e rëndësishëm të NATO-s, do të vazhdojë anëtarësimin e saj në NATO dhe do të vazhdojë marrëdhëniet e saj dypalëshe si institucionalisht në NATO dhe me vendet e tjera anëtare të NATO-s”, tha kryerparlamentari turk.
“Megjithatë, në përgjithësi, ne besojmë se NATO duhet të rishikojë edhe funksionet e saj të reja në këtë proces”, shtoi ai.
Türkiye, e cila krenohet me ushtrinë e dytë më të madhe të NATO-s, ka qenë anëtare e aleancës për më shumë se 70 vjet.
Fakti që disa çështje me potencial për konflikt global kanë dalë në pah, veçanërisht kriza Rusi-Ukrainë, tregon se si NATO duhet të ndërmarrë disa hapa përtej të qenit thjesht një organizatë bashkëpunimi dhe solidariteti në çështjet e sigurisë, shtoi ai.
Kurtulmus po viziton ShBA-në deri të mërkurën për të marrë pjesë në një samit të NATO-s që mbledh së bashku liderët parlamentarë nga 32 vendet anëtare të NATO-s si dhe nga Ukraina, duke përfshirë 23 kryetarë parlamentesh.
“Pa dyshim, më e rëndësishmja prej këtyre (funksioneve) është se NATO ka një perspektivë parandaluese dhe sigurie, por përveç kësaj, ajo duhet të ketë edhe një mision paqeje dhe ne besojmë se NATO duhet të rishikojë detyrat e veta për të vendosur paqen”, ai shtoi.
Duke thënë se epoka aktuale përmban kërcënime dhe mundësi të rëndësishme, Kurtulmus theksoi se rendi botëror unipolar ka ndryshuar dhe ka filluar një sistem i ri botëror multipolar.
Lidhjet me ShBA-në
Për marrëdhëniet me ShBA-në, Kurtulmus tha se Türkiye punon për të diskutuar problemet në mënyrë diplomatike në tryezë.
"Sot, ndërkohë që kemi mundësinë të punojmë së bashku me ShBA-në për shumë çështje, kemi edhe mosmarrëveshje të rëndësishme për disa çështje. Por, Türkiye ndan idetë tona me bashkëbiseduesit tanë se si t'i lëmë mënjanë mosmarrëveshjet tona në mendime dhe si të veprojmë së bashku dhe zgjidh problemet”, shtoi ai.
Marrëdhëniet Türkiye-ShBA janë tensionuar vitet e fundit për shkak të mbështetjes së ShBA-së për grupin terrorist YPG/PYD/PKK në veri të Sirisë dhe mosmarrëveshjeve në lidhje me blerjen e sistemit rus të mbrojtjes ajrore S-400 nga Türkiye në vitin 2017.
"Fatkeqësisht, pavarësisht partneritetit tonë strategjik dhe bashkëpunimit të ngushtë në shumë fusha, ShBA-të vazhdojnë të ofrojnë mbështetje logjistike, inteligjente dhe politike për PYD-në. Unë do të doja të them se ky është ndryshimi më i rëndësishëm që helmon marrëdhëniet tona", tha Kurtulmus.
Türkiye është ankuar prej kohësh për bashkëpunimin e ShBA-së me PKK/YPG/PYD me pretekstin e luftimit të grupit terrorist Daesh/ISIS.
Zyrtarët turq kanë thënë se përdorimi i një grupi terrorist për të luftuar një tjetër nuk ka kuptim.
Ankaraja ka nisur një treshe operacionesh të suksesshme anti-terror që nga viti 2016 përtej kufirit të saj në veri të Sirisë për të parandaluar formimin e një korridori terrorist dhe për të mundësuar vendosjen paqësore të banorëve: Mburoja e Eufratit (2016), Dega e Ullirit (2018) dhe Burimi i Paqes ( 2019).
Në fushatën e saj terroriste më shumë se 35-vjeçare kundër Türkiyes, PKK – e listuar si një organizatë terroriste nga Türkiye, ShBA dhe Bashkimi Evropian – ka qenë përgjegjëse për vdekjen e më shumë se 40.000 njerëzve, duke përfshirë gra, fëmijë dhe foshnja.YPG/PYD është dega siriane e PKK-së
Sanksionet ndaj Türkiyes
Në lidhje me sanksionet ndaj Türkiyes sipas Aktit për Kundërshtimin e Kundërshtarëve të Amerikës përmes Sanksioneve (CAATSA), Kurtulmus tha se përjashtimi i Türkiyes nga programi F-35 është një "standard i dyfishtë serioz".
"Türkiye u përjashtua nga një projekt që ne themeluam që në fillim, pa ndonjë justifikim të arsyeshëm. Unë shpresoj se paratë që kemi paguar atje do të kthehen", shtoi ai.
Uashingtoni është përpjekur prej kohësh të pengojë vendet nga blerja e pajisjeve ushtarake nga Rusia, duke i kërcënuar ato me masa ndëshkuese sipas CAATSA-së.
Në vitin 2019, nën Presidentin e atëhershëm Donald Trump, ShBA-ja pezulloi Türkiyen nga programi i avionëve luftarakë F-35 pasi kundërshtoi blerjen e një sistemi rus të mbrojtjes raketore S-400, duke pretenduar se sistemi rus do të rrezikonte avionët luftarakë.
Türkiye ka thënë vazhdimisht se nuk ka asnjë konflikt midis të dyve dhe ka propozuar një komision për të studiuar këtë çështje.
Türkiye tha gjithashtu se përmbushi detyrimet e saj për F-35 dhe se pezullimi i saj shkelte rregullat.
Ankaraja pohon se avionët luftarakë do të forconin jo vetëm Türkiyen, por edhe NATO-n.
Më parë, Presidenti Recep Tayyip Erdoğan tha se besonte se Türkiye dhe ShBA-ja do të bëjnë përparim në bisedimet dhe se Ankaraja do të rikuperojë 1,4 miliardë dollarët që pagoi për F-35. Duke thënë se sanksionet CAATSA-së janë përdorur kundër Türkiyes si një mjet politik, Kurtulmus tha: "Unë besoj se këto janë sanksione të padrejta dhe me standarde të dyfishta."
Türkiyes është bërë një vend që mund të prodhojë nevojat e veta të mbrojtjes dhe madje mund të konkurrojë në botë në këtë fushë, shtoi ai.
"Kështu, natyrisht, si një shtet i pavarur, ne do t'i kushtojmë të paktën po aq vëmendje prioriteteve tona të sigurisë kombëtare sa u kushtojmë aleancave tona. Në këtë kontekst, Türkiye nuk është kurrë në një garë armësh. Është e vetëdijshme se armët janë të një zhvillim shumë i rrezikshëm dhe kërcënues për botën. "Por, për të mbajtur kokën lart, veçanërisht në rajonin tonë ku ka turbulenca të mëdha, Türkiye duhet të përmbushë nevojat e veta të mbrojtjes", tha ai.
Mundësi të reja për Türkiyen Duke theksuar se zhvillimet në botë ofrojnë mundësi të reja për Türkiye, Kurtulmus tha se vendi po mobilizon të gjitha forcat e tij për të zgjidhur problemet dhe për të vendosur rendin global të paqes duke rritur bashkëpunimin dhe solidaritetin me shumë rajone të ndryshme.
"Ne ndajmë të gjitha pikëpamjet tona me bashkëbiseduesit tanë, veçanërisht për sigurimin e një armëpushimi të menjëhershëm dhe të përhershëm në krizat Rusi-Ukrainë dhe Izrael-Gaza. Ftojmë njerëzit me pikëpamje të ndryshme në mbarë botën të bëjnë përpjekje të përbashkëta, veçanërisht për të vendosur një sistem të ri botëror, të barabartë. "Nuk është më e mundur të zgjidhet asnjë problem në botë me këtë sistem (aktual) botëror. Nuk është e mundur që asnjë shtet apo grup të zgjidhë vetëm problemet e botës", tha ai.
Kurtulmus shtoi se është thelbësore të vendoset një sistem botëror në shkallë politike dhe ekonomike me një kuptim të ri duke sjellë në tryezë ide të ndryshme.
