Mbretëresha vdiq: A është koha që monarkia britanike të përfundojë me të?

Ndërsa mbretëresha nuk ishte drejtpërdrejt përgjegjëse për politikat e qeverive të saj, ajo megjithatë ishte mjet dhe simbol i gatshëm i shtetit britanik që bëri kërdi në mbarë botën.

Nuk do të pretendoj të kundërtën, por vdekja e mbretëreshës Elizabeth II, e cila ndërroi jetë në kështjellën skoceze të Balmoralit, pati ndikim tek unë si një mysliman britanik me origjinë nga Iraku. Mbretëresha ka qenë një prani e vazhdueshme në jetën time që kur linda, dhe unë isha mësuar me të në pothuajse të gjitha aspektet e jetës sime, duke përfshirë këtu fjalët “Madhëria e saj” para krahëve të ndryshëm të shërbimit civil.
Tani, një tjetër diell ka lindur në Britaninë dhe ish-kolonitë e saj, dhe ne kemi Mbretin Charles III në fron – kjo do të kërkojë pak kohë për t’u mësuar.
Ndërsa unë as nuk mbaj zi dhe as nuk e festoj vdekjen e Mbretëreshës. Është e rëndësishme të kuptojmë se, megjithëse ajo nuk ishte drejtpërdrejt përgjegjëse për politikat e qeverive të saj gjatë mbretërimit të saj 70-vjeçar, ajo ishte megjithatë një mjet dhe simbol i gatshëm i këtyre institucioneve që bënë kërdi në gjithë botën. Përveç faktorëve të tjerë, vetëm kjo është një arsye mjaft bindëse që unë të dëshiroj të shoh monarkinë britanike duke i dhënë lamtumirën jetës publike.
Një simbol i lëmuar i dhunës
I rritur në Exeter, në qarkun skenik dhe të bukur të Devonit të Britanisë, në fakt takova Mbretëreshën kur ajo vinte për të vizituar për raste zyrtare. Si një fëmijë i vogël, më çuan ta shihja me pjesën tjetër të klasës sime, në vitin 1995. Në atë kohë, duke mos qenë as 10 vjeç, kisha një ide të paqartë se çfarë ishte një monark, por pa ngjyrën e sofistikuar që më vonë do të ngjitej në kanavacën e mendjes sime. Ajo ishte e sjellshme, e ngrohtë, më buzëqeshi dhe më dha përshëndetje, duke bërë që një version fëmijëror i vetes sime t’i buzëqeshte me turp.
Megjithatë, si i rritur dhe me velon e pafajësisë së fëmijërisë tanimë të hequr (ose ndoshta edhe të zhveshur), arrita të kuptoja se Mbretëresha ishte në të vërtetë kreu i shtetit. Ndonëse ajo mund të mos ketë gëzuar pushtetin dhe autoritetin e padiskutueshëm ekzekutiv të paraardhësve të saj shekuj më parë, ajo megjithatë u përdor nga establishmenti britanik për t’i dhënë një rimeso të lëmuar, mbretërore dhe të këndshme krimeve të shumta që u angazhuan kundër miliona, nëse jo miliarda njerëzve, anembanë globit.
Jo shumë kohë pas kurorëzimit të saj në 1952, qeveria britanike e udhëhequr nga kryeministri Anthony Eden urdhëroi pushtimin e Egjiptit së bashku me Izraelin dhe Francën në 1956, që përndryshe si guxojnë ata? Egjiptianët nën udhëheqjen e presidentit nacionalist arab Gamal Abdel Nasser shtetëzuan Kanalin strategjik të Suezit. Ndërsa episodi ishte një nga gozhdat e fundit në arkivolin e “Perandorisë mbi të cilën dielli nuk perëndon”, natyrisht që Mbretëresha nuk ngriti asnjë kundërshtim ndaj këtij agresioni të pakujdesshëm.
Ajo në mënyrë të ngjashme nuk ngriti asnjë kundërshtim kur iu kërkua ta shpallte kalorës ish-sundimtarin e Zimbabvesë, Robert Mugabe, në 1994, vetëm për t’u kërkuar nga një qeveri e mëvonshme që t’i hiqte atij nderin në vitin 2008, gjë që ajo e bëri me përkushtim. Ajo gjithashtu nuk e vuri mendjen kur Tony Blair bashkoi forcat me George Bush-in dhe pushtoi Irakun në vitin 2003, dhe më vonë e shpalli kalorës atë në vitin 2021, pavarësisht se një milion njerëz nënshkruan një peticion për të kundërshtuar nderimin e këtij gënjeshtari me përmasa të thella.
Pse i bëri të gjitha këto? Thjesht sepse njerëzit në të vërtetë kanë një pikë kur e përshkruajnë mbretërimin e saj si shërbim publik, në atë që ajo ishte kryesisht e përkushtuar ndaj tekave dhe dëshirave të qeverisë së “saj”, pavarësisht se cilat ishin mendimet e saj personale për çdo çështje të caktuar.
Por a e liron kjo nga bashkëfajësia? Në sytë e mi, jo. Ajo mund të kishte hequr dorë nga froni nëse nuk mund të kundërshtonte ndonjë kundërshtim moral që mund të kishte me detyrat e saj kushtetuese. Vendimi i saj për të mos, megjithatë, është një aktakuzë në vetvete.
Një establishment grotesk
Megjithatë, dhe pavarësisht gjithë kësaj, unë nuk mbajta asnjë vullnet të keq ndaj saj. Ka shumë burra dhe gra “po” në shumicën e institucioneve, dhe ndoshta Mbretëresha ndjeu një detyrë mbizotëruese, ndoshta edhe egoiste, ndaj familjes së saj, nëse jo kombit të saj, dhe mendoi se ishte më mirë të qëndronte në post. Kush e di? Ndoshta, është më e saktë të pyesësh “kush vret mendjen?”. Ndërsa kriminelët si Blair me fuqi të vërtetë që shkatërruan Irakun, Afganistanin dhe gjetkë akoma enden të lirë, opinionet personale dhe mosveprimi i një monarku figurativ tashmë të vdekur duken të parëndësishme në krahasim.
Megjithatë, ajo që është ende groteske është fjala e thjeshtë që i është bërë monarkisë nga një institucion i urryer britanik që bën një betim thuajse performues për besnikëri ndaj familjes mbretërore. Familjet mbretërore shihen si një pjesë e identitetit të tyre, burim i thashethemeve interesante dhe ndoshta tingëlluese që rrotullohen rreth raporteve të skandaleve seksuale dhe racizmit, dhe gjithashtu një mjet i dobishëm për të mposhtur kundërshtarët e tyre.
Për shembull, dhe në një shfaqje krejtësisht të pandjeshme të zbehjes së BBC-së ndaj familjes mbretërore në kurriz të shumicës dërrmuese të kombit, një nga drejtuesit e transmetuesit kombëtar të financuar nga shteti (dhe pikërisht kjo janë ata) tha se kriza e faturave të energjisë ishte “natyrisht, e parëndësishme tani” duke pasur parasysh atë që po ndodhte me Mbretëreshën.
Ndërsa unë mund të thellohem në fëmijërinë time dhe të kujtoj Mbretëreshën që më përshëndeti me dashamirësi, dhe ndërsa me siguri nuk iu gëzova vdekjes së saj dhe as e urreja, përparësia ime do të jetë gjithmonë me të varfrit që tani janë në frikë të vërtetë si të ngrohin shtëpitë e tyre dhe të hanë.
Me një pandjeshmëri të tillë gradash që përshkon çdo aspekt të establishmentit britanik, dhe me një prej madhërive të familjes mbretërore që tani ka ndërruar jetë, mendoj se tani është koha e fundit që monarkia britanike, si një institucion i mbushur plot me hipokrizi, të heqë dorë nga të gjithë titujt mbretërorë dhe të paguajnë rrugën e tyre në jetë.