Në fillim të viteve 2000, shkencëtari i Stanfordit, Yoshio Nishi, vizitoi fabrikën e sapondërtuar të Korporatës Ndërkombëtare të Prodhimit të Gjysëmpërçuesve (SMIC) në Shanghai, Kinë.
Ai hasi dhjetëra inxhinierë kinezë, duke përfshirë teknikë të dhomave të pastra, të cilët ishin kthyer në shtëpi pasi kishin studiuar dhe punuar në vendet perëndimore për t’u bashkuar me SMIC-in, një shkritore e qarkut të integruar (IC) e krijuar nga Richard Chang, një veteran i industrisë tajvanezo-amerikane.
“Më bëri përshtypje entuziazmi i tyre”, tregon Nishi për TRT World për takimin e tij. “Megjithatë, nuk u befasova veçanërisht prej tyre. Thjesht sepse pashë një numër të ngjashëm shumë të dendur njerëzish në Kore gjatë periudhës së rritjes së shpejtë të industrisë së IC-së.”
Punëtorët e huaj kinezë të nxitur nga slogani patriotik i Mao Ce Dunit për ‘zili gengsheng’ (mbështetja te vetja) dhe inxhinierët e huaj të joshur nga stimuj më të mirë ekonomikë kanë qenë çelësi i suksesit të SMIC-it.
Kufizimet më të fundit të eksporteve të ShBA-së që synojnë të kufizojnë avancimin e gjysmëpërçuesve të Kinës synojnë të dekurajojnë rrjedhën e të njëjtëve inxhinierë të huaj drejt firmave kineze të teknologjisë.
Sipas rregullave të reja të bëra publike në tetor, Uashingtoni ka ndaluar qytetarët amerikanë, mbajtësit e kartave jeshile ose banorët të punojnë me firmat kineze të angazhuara në zhvillimin ose prodhimin e çipave të avancuar.
“Kjo është një goditje e madhe për industrinë e gjysmëpërçuesve të Kinës,” thotë dr. Monique Chu, një pedagoge e politikës kineze në Universitetin e Southamptonit.
A kërcënon SMIC dominimin e çipave të ShBA-së?
SMIC është ajo që njerëzit e industrisë e quajnë një fonderi e pastër ose fabrika, e cila prodhon qarqe të integruara të dizajnuara dhe të zhvilluara nga kompani të tjera si AMD dhe NVIDIA.
Ashtu si Apple dizajnon iPhone-ët e saj, por ia kalon prodhimin Foxconn-it të Kinës, prodhuesit e IC-së mbështeten në fabrikat për prodhimin e çipave logjikë dhe të memories.
Por, procesi nuk është thjesht një çështje e instalimit të makinerive në të cilat punëtorët mund të tërheqin disa leva, të fitojnë aftësi me kalimin e kohës dhe të krijojnë një pjesë të tregut.
Një shkritore kushton diku nga 10 miliardë deri në 15 miliardë dollarë. Dhe mund të kalojnë vite përpara se një kompani të regjistrojë ndonjë fitim.
Pavarësisht nga subvencionet e qeverisë, SMIC-i kishte mbetur gjithmonë pas disa gjeneratash pas konkurrentëve të tillë si Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) dhe GlobalFoundries me seli në ShBA.
Për shembull, nëse TSMC-ja po prodhon çipa të avancuar për modelet iPhone 13 që janë bërë në nyje 5 nanometra, atëherë pjesa më e madhe e biznesit të SMIC-it është e përqendruar rreth çipave 28 nm ose më të vjetër.
Një nm – më i vogël se edhe bakteret – tregon distancën midis transistorëve në një çip. Një distancë më e vogël do të thotë që më shumë transistorë mund të vendosen në një vaferë silikoni, duke rritur performancën duke ulur koston në të njëjtën kohë.
Në gusht, erdhi lajmi se SMIC-i kishte filluar të prodhonte çipa në nyje 7 nm dhe se një kompani po i përdorte ato në serverët e saj.
Analistët e industrisë nuk prisnin që SMIC-i të arrinte këtë aftësi, veçanërisht pasi ShBA-ja kishte bllokuar qasjen e Kinës në makineritë më të fundit të litografisë EUV (ultraviolet ekstreme), thelbësore për prodhimin e çipave të avancuar.
Sipas masave të saj të fundit, administrata Biden ka vendosur një kufi se sa larg mund të shkojnë kompanitë kineze gjysmëpërçuese për të përmirësuar kapacitetin e tyre. Për shembull, çdo pajisje ose shërbim që i mundëson SMIC-it të prodhojë çipa më të avancuar se 14 nm është ndaluar.
Por, nëse SMIC-i kishte qenë gjithmonë të paktën katër vjet prapa shkritoreve të tjera në garën e arritjes së teknologjisë, atëherë cila ishte nevoja për masa kaq të ashpra?
“SMIC-i mund të prodhojë çipa më të avancuar sesa thjesht ato për përdorim në televizorë,” thotë Clyde Prestowitz, President i Institutit të Strategjisë Ekonomike.
“Sigurisht që është prapa TSMC dhe Intel, por jo aq larg sa mund të mendoni. Ajo po merr një sasi të madhe parash nga qeveria kineze për t’i ndihmuar asaj të arrijë hapin,” tha ai për TRT World.
Çipat e avancuar, veçanërisht ato që qëndrojnë pas aplikacioneve të inteligjencës artificiale, mund të vendosen gjithashtu në armë të sofistikuara si dronët dhe raketat.
Arma sekrete e SMIC-it
SMIC-i nuk ishte gjithmonë në librat e këqij të Amerikës. Richard Chang, themeluesi i kompanisë, kishte kaluar 20 vjet duke punuar në gjigantin e famshëm të gjysmëpërçuesve Texas Instruments së bashku me Jack Kilby, pionierin e qarkut të integruar dhe fituesin e çmimit Nobel.
Termat gjysmëpërçues, IC-të dhe çipat përdoren në mënyrë të ndërsjellë në zhargonin e industrisë.
Në vitin 2003, Goldman Sachs dhe aksione të tjera private investuan në SMIC, i cili po shfaqej si një prodhues i besueshëm i çipave me kosto të ulët.
“Qeveria e ShBA-së madje përfundimisht i dha qasje të përshpejtuar në pajisjet kapitale në krahasim me firmat e tjera kineze, sepse ishte një shitës i besuar,” thotë Douglas Fuller, një profesor në Shkollën e Biznesit të Kopenhagës dhe autor i ‘Paper Tigers, Hidden Dragons: Firms and the Political Economy of China's Technological Development’ (Tigrat prej letre, Dragonët e Fshehur: Firmat dhe Ekonomia Politike e Zhvillimit Teknologjik të Kinës).
“Shitësit e huaj me dëshirë po bashkëpunonin me SMIC-in deri në të paktën vendosjen e SMIC-it në Listën e Entiteteve të Departamentit të Tregtisë së ShBA-së në vitin 2020,” thotë ai për TRT World.
Me kalimin e viteve, SMIC-i vazhdoi të regjistronte përparime, duke përvetësuar teknikat për të bërë çipa në nyje gjithnjë e më të avancuara – 90 nm në 2006, 65 nm në 2009 dhe 40 nm në 2011.
Deri në vitin 2014, SMIC-i numëronte Qualcomm si një nga klientët e saj dhe kompania po shpenzonte shumë në R&D për të konkurruar me TSMC, GlobalFoundries dhe Samsung.
Vitet e fundit, një forcë kryesore lëvizëse pas përpjekjes së SMIC-it për të prodhuar çipa të avancuar është Liang Mong Song, një veteran shumë i respektuar i industrisë së gjysmëpërçuesve, i cili është bashkë-CEO i kompanisë.
Song, një titullar doktorature nga UC Berkeley, punoi për shumë vite në TSMC dhe Samsung ku ishte ndër dy shkencëtarët e kredituar për përparimin 14 nm të kompanisë koreano-jugore.
Por, SMIC-i ka luftuar për të fituar para. Analistët thonë se më së paku është shqetësimi për Pekinin, i cili tani mban shumicën e aksioneve në kompani.
“Kompanitë kineze e përcaktojnë suksesin si pjesë e politikës së Kinës më të madhe”, thotë Matt Bryson, Drejtor Menaxhues i Kërkimit të Aksioneve në Wedbush Securities, një firmë investimi me seli në Los Anxhelos.
Ndërsa TSMC dhe Intel i japin peshë të konsiderueshme nxjerrjes së fitimeve për aksionerët, SMIC-i është fokusuar në arritjen e përparimeve teknologjike, thotë ai për TRT World.
“Po, SMIC-i ka hequr dorë nga diçka financiarisht. Por, për sa i përket asaj që ata kanë prodhuar për Kinën, ky është një kompromis që Pekini është gati ta bëjë.”
Një pengesë e madhe për SMIC-i ka qenë paaftësia e saj për të blerë makineritë e fotolitografisë EUV, të cilat vetëm kompania holandeze ASML i prodhon.
Pa pajisje, EUV bëhet gjithnjë e më e vështirë për një shkritore të prodhojë çipa të avancuar me çmimin e duhur.
“SMIC-i është disi unik në prodhimin e çipave 7 nm. Në këtë pikë ekzistojnë katër kompani në botë që mund të prodhojnë çipa në ato nyje, pavarësisht nëse kjo është fitimprurëse ose jo. Dhe SMIC-i është një nga ata katër.”
