Më shumë se 150 vjet pasi u shpall zyrtarisht i jashtëligjshme, ShBA-ja po përpiqet ende të eliminojë plotësisht skllavërinë nëpërmjet nismave të votimit dhe ndryshimit të kushtetutave shtetërore duke lejuar praktikimin e saj si një formë dënimi për një krim.
Votuesve në pesë shtete amerikane – Vermont, Tenesi, Oregon, Alabama dhe Luiziana – u është paraqitur një pyetje në fletëvotim të martën që u dha atyre mundësinë për të hequr përjashtimet për skllavërinë në kushtetutat e tyre.
Por, a nuk e hoqi Kongresi Amerikan skllavërinë në vitin 1865 me ratifikimin e amendamentit të 13-të? Në të vërtetë jo!
Amendamenti famëkeq i 13-të thoshte se “as skllavëria dhe as shërbesa e pavullnetshme, përveç si një dënim për krimin për të cilin pala do të jetë dënuar siç duhet, nuk do të ekzistojnë brenda Shteteve të Bashkuara ose në ndonjë vend që i nënshtrohet juridiksionit të tyre”.
Me fjalë të tjera, amendamenti ende lejon skllavërinë, robërinë e pavullnetshme, ose të dyja si një dënim për krimet në gjithë vendin.
As një vit pas hyrjes në fuqi të amendamentit të 13-të, disa shtete filluan të përfitonin nga kjo klauzolë përjashtimi me Kodet e Zeza që kriminalizonte gjëra të tilla si “endacak/i pastrehë” dhe “ecje pa qëllim”.
Kodi i Zi ishte një pararendës i Jim Crow, një deklaratë që zbatoi ndarjen racore në Shtetet e Bashkuara të Jugut të jashtëligjshme nga Akti i të Drejtave Civile të vitit 1964.
Deri më sot, kritikët argumentojnë se ata kanë lejuar që abuzimi i përhapur të lulëzojë në sistemin e së drejtës penale. Dhe deri në zgjedhjet e mesmandatit të vitit 2022, rreth 19 shtete vazhduan të lejonin kalimin e këtij përjashtimi.
Për të përditësuar amendamentin aktual, dy të tretat e të dyja dhomave të Kongresit dhe tri të katërtat e legjislaturave të shtetit duhet të bien dakord.
Dhe ndërsa Demokratët e Kongresit janë përpjekur të ndryshojnë përjashtimin në vitet e fundit, përpjekjet e tyre kanë qenë të pasuksesshme.
Shtetet e ndara të Amerikës
Në vend të kësaj, disa shtete i kanë marrë gjërat në duart e tyre me amendamente që ose përjashtojnë në mënyrë eksplicite skllavërinë dhe shërbesën e kontraktuar si opsione ndëshkimi ose heqin kushtet nga ligji i shtetit.
Por, progresi është i ngadalshëm. Për shembull, pavarësisht se Vermonti krenohet se ishte shteti i parë që ndaloi skllavërinë në vitin 1777, banorët e tij sapo votuan për të rishikuar kushtetutën në vitin 2022.
Mbi 89 për qind votuan “për” të martën për tekstin ku thuhet “skllavëria dhe shërbesa e kontraktuar në çdo formë janë të ndaluara”.
Në mënyrë të ngjashme, shumica e votuesve në Tenesi, Alabama dhe Oregon duket se kanë miratuar rishikimin e kushtetutave të tyre, por me shkallë të ndryshme mbështetjeje dhe përgjithësisht pjesëmarrje të ulët.
Më shumë se 5 milionë njerëz përbëjnë popullsinë e Tenesit me të drejtë vote, por vetëm rreth një e pesta e tyre hodhën votën e tyre. Nga kjo, rezultatet tregojnë aktualisht rreth 80 për qind votuan në mbështetje të amendamentit për të “ndaluar përgjithmonë” skllavërinë dhe shërbesën e kontraktuar dhe rreth 20 për qind votuan kundër tij.
Ndërkohë, në Alabama, rezultatet aktuale tregojnë se rreth 77 për qind e votuesve e mbështetën ndryshimin ndërsa 23 për qind jo. Dhe Oregoni mund ta kalojë ngushtë amendamentin me rreth 54 përqind që votojnë “për” dhe 46 votojnë “kundër”.
Por, Luiziana duket se do të thyejë modelin “për” pasi shumica e banorëve të saj, rreth 60 përqind, deri më tani kanë votuar “kundër” ndryshimeve.
Ndërsa këto rezultate mund të vazhdojnë të ndryshojnë ndërsa zbardhen më shumë rezultate, mesazhi është i qartë: shtetet e ShBA-së janë ende të ndara për çështjen e skllavërisë.
Thjesht simbolike
Pesë shtetet e lartpërmendura janë më të fundit që shtyjnë për të eliminuar skllavërinë si ndëshkim, pas drejtimit të votuesve të Nebraskës dhe Jutas, të cilët vendosën të heqin gjuhën në zgjedhjet e tyre të përgjithshme të vitit 2020.
Dhe ndërsa disa avokatë argumentojnë se ndryshimet e propozuara janë të nevojshme për të transformuar sistemin e së drejtës penale, i cili lejon diskriminimin dhe burgosjen masive, të tjerë kundërshtojnë se ndryshimet janë kryesisht simbolike dhe madje nuk mund të çojnë në ndryshime të rëndësishme.
Përfaqësuesi i shtetit të Luizianës, Alan Seabaugh tha se efekti nuk do të ishte “absolutisht asgjë, çfarëdo qoftë. Në thelb, është thjesht simbolike. Ai thotë atë që është tashmë në libra – edhe pse potencialisht edhe më keq.”
Por, senatori i Tenesit, Raumesh Akbari, i cili sponsorizoi rezolutën e shtetit, tha se nëse amendamenti miratohet, do të ishte “një hap më afër drejt bashkërendimit të pasojave të përjashtimit të skllavërisë”.
