Cilat vende kanë shpallur falimentimin dhe çfarë do të thotë për ekonominë.     Foto: TRT Balkan 

Disa kanë deklaruar falimentim, të tjerë janë në buzë ose në zonën e rrezikut. Luftërat, inflacioni, pagesa e dëmshpërblimeve të luftës, madje edhe futja e Bitcoin si monedhë zyrtare shtetërore janë arsyet pse vendet janë gjetur në këtë situatë.
Në rast falimentimi, shteti nuk është në gjendje të paguajë borxhet dhe ka nevojë për ndihmë nga kreditorët ekzistues dhe të ardhshëm, por jo për kredi të reja por për shlyerjen e kryegjësë së borxhit të mëparshëm.
Gjermania, Rusia, Islanda janë vetëm disa nga vendet që janë gjetur në një situatë të tillë. Argjentinasit janë mbajtësit e rekordeve në falimentime.
Ukraina e kohës së luftës përballet me riprogramimin e borxhit, Sri Lanka i afrohet marrëveshjes me FMN-në për vetëm 10 për qind të borxhit total, El Salvadori përballet me kolaps ekonomik.
Egjipti, Tunizia, Kenia, Gana, Etiopia janë gjithashtu në listën e vendeve për të cilat nuk dihet se sa do të jenë në gjendje të kryejnë borxhet e tyre.
Gjermania pagoi dëmshpërblime lufte për 92 vjet
Ekspertët ekonomikë e lidhin situatën e keqe financiare për Gjermaninë me vitet e pas Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore dhe reparacionet ushtarake që ajo duhej të paguante si një vend i mundur. Në vitet njëzetë të shekullit të kaluar, Gjermania falimentoi pikërisht për shkak të pamundësisë për të paguar dëmet e luftës në shumën prej 269 milionë markash gjermane në atë kohë.
Vetëm 92 vjet pas Traktatit të Versajës, pra në vitin 2010, Gjermania pagoi këstin e fundit të dëmshpërblimeve të luftës. Goditjet ekonomike të shkaktuara nga hiperinflacioni pas Luftës së Parë Botërore u rritën vetëm pas Luftës së Dytë Botërore. Monedha kombëtare në vitin 1945 nuk kishte asnjë vlerë dhe në të njëjtën kohë po shtypeshin gjithnjë e më shumë para.
Falimentimi rus në 1998
Edhe Rusia në vitin 1998 u gjend në një situatë ku nuk mund të shlyente borxhin e saj. Qeveria ruse zhvlerësoi rublën, e cila u shkaktua nga rënia e çmimit të naftës. Borxhi i Rusisë ishte 140 miliardë dollarë. Dhe Bashkimi Sovjetik në 1918 nën udhëheqjen e Leninit refuzoi të paguante borxhet që nga koha e carëve rusë.
Argjentina mbajtëse e rekordit në falimentime
Argjentina është ndoshta ndër mbajtëset e rekordeve botërore në falimentim. Që nga shpallja e pavarësisë nga Spanja në vitin 1918, Argjentina ka falimentuar nëntë herë. Në të gjitha rastet ajo nuk mund të shlyente borxhet e saj, të cilat riprogramoheshin vazhdimisht me kamata të reja.
Marrëveshja e ristrukturimit të borxhit me FMN-në tashmë po shkakton greva, trazira sociale, mungesë të produkteve bazë. Rezervat e qeverisë janë të vogla, vlera e pesos po bie dhe ekziston mundësia e anulimit të marrëveshjeve të ardhshme me FMN-në. Një pjesë e konsiderueshme e borxhit që Argjentina do të duhet të paguajë pas vitit 2024. Në vitin 2022, borxhi i jashtëm i Argjentinës është 45 miliardë dollarë.
Islanda u tërhoq shpejt
Në vitin 2008, Islanda u përball me falimentimin e rreth 85 për qind të sistemit financiar. Krona islandeze u zhvlerësua me 300 për qind. Ky falimentim konsiderohet gjithashtu një nga më të mëdhenjtë në histori duke marrë parasysh madhësinë e ekonomisë islandeze. Në Islandë në atë kohë, bankat private kishin disa herë më shumë potencial se ekonomia shtetërore islandeze, që është një precedent.
Megjithatë, ata u përballën me një dalje të depozitave. Ata nuk mund të merrnin kapital as në tregun ndërkombëtar. Islanda u detyrua t'i linte bankat të falimentonin dhe më pas t'i nacionalizonte ato. Së shpejti, Islanda përfundoi një marrëveshje me FMN-në, e cila filloi të zbatohej në vitin 2009. Ai parashikoi gjithashtu forcimin e monedhës kombëtare dhe rezervave të Bankës Kombëtare, rritjen e taksave dhe uljen e shpenzimeve.
Pagesa me Bitcoin një rrezik për El Salvadorin
El Salvador është vendi i parë që miratoi Bitcoin si kurs ligjor. Ndodhi vitin e kaluar. Presidenti Najib Bukele, i cili është një mbështetës i kriptomonedhave, nuk u konsultua me qytetarët ose autoritetet shtetërore në lidhje me vendimin për futjen e Bitcoin-it.
Një lëvizje e presidentit Najib Bukele e ka lënë El Salvadorin në një situatë ku është e pasigurt nëse do të jetë në gjendje të shlyejë detyrimet e tij ndaj financuesve ndërkombëtarë për shkak të rënies së vlerës së Bitcoin-it. Mund ta gjejë veten përballë falimentimit. 1.6 miliardë dollarë në obligacione maturohen në 2023 dhe 2025.
Ukraina me një borxh prej 130 miliardë dollarësh
Për shkak të pushtimit rus, Ukraina u kërkoi kreditorëve ndërkombëtarë të ngrinin pagesën e borxhit për dy vjet, në mënyrë që burimet financiare të pakësuara të drejtoheshin në konfliktin ushtarak me Rusinë.
Sipas të dhënave të Bankës Botërore, në fund të vitit 2020, Ukraina kishte 130 miliardë dollarë borxh të jashtëm. Vendi shpreson për një ngrirje të borxhit prej 20 miliardë dollarësh. Pagesat e obligacioneve prej 1.2 miliardë dollarësh duhet të paguhen në shtator.
Borxhi në Egjipt është 95 për qind e PBB-së
Trazirat politike në Tunizi kontribuojnë që ky vend të mos jetë në gjendje të përmbushë detyrimet e tij ndaj FMN-së. Së bashku me Ukrainën dhe El Salvadorin, Tunizia është mospaguesi më i madh i “Morgan and Stanley”.
Në Ganë, borxhi është 85 për qind e PBB-së. Monedha kombëtare humbi një të katërtën e vlerës së saj. Më shumë se gjysma e të ardhurave tatimore shkoi për pagesat e interesit të borxhit ekzistues. Inflacioni arriti në 30 për qind.
Borxhi në Egjipt është 95 për qind e PBB-së. Shteti ka rreth 100 miliardë dollarë borxh që duhet të paguhet gjatë pesë viteve të ardhshme dhe një obligacion prej 3.3 miliardë dollarësh deri në vitin 2024.
Në Keni, 30 për qind e të ardhurave shkojnë për shlyerjen e borxhit. Obligacioni prej 2 miliardë dollarësh maturohet në vitin 2024. Etiopia servison obligacionin prej 1 miliard dollarësh, por lufta civile ngadalëson shlyerjet.

TRT Balkan