Tridhjetë vjet më parë, pjesëtarët e Ushtrisë së Republika Sërpkës në stacionin e trenit në Shtërpcë, në Bosnjë e Hercegovinë, nga treni në realicionin Beograd-Bar, nxorën jashtë 20 udhëtarë dhe pastaj i ekzekutuan.
Fondi për të Drejtën Humanitare (HHL), Gratë në të Zeza, Komiteti i Sanxhakut për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut dhe Nisma e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut kujtuan se familjet e viktimave nuk kanë marrë drejtësi edhe pas 30 vjetësh.
Më 27 shkurt 1993, anëtarët e VRS-së rrëmbyen dhe vranë 19 qytetarë të RFJ-së së atëhershme dhe një person të panjohur. Nga qytetarët e RFJ-së, 18 ishin boshnjakë, dhe një ishte kroat, të cilët jetonin të gjithë në Serbi dhe Mal të Zi - në Beograd, Prijepolje, Bijelo Polje dhe Podgoricë.
Viktimat e këtij krimi janë: Esad Kapetanoviq, Iljaz Liçin, Fehim Bakija, Seqo Softiç, Rifat Husoviq, Halil Zupçeviq, Senad Gjeçeviq, Jusuf Rastoder, Ismet Babaçiq, Tomo Buzov, Adem Alomeroviq, Safet Preljeviq, Topiç Çoriq, Fikret Memoviq, Fevzija Zekoviq, Nijazim Kajeviq, Zvjezdan Zuliçiq dhe një person i panjohur. Viktima më e vjetër ishte 59 vjeç dhe më e reja 16.
Deri më sot janë gjetur eshtrat e katër viktimave. Trupi i Halil Zupçeviqit u gjet në fund të vitit 2009 në bregun e liqenit Peruçac dhe eshtrat e Rasim Ćorić, Jusuf Rastoder dhe Iljaz Ličina u gjetën në të njëjtin liqen në vitin 2010.
Për këtë vepër deri më tani janë dënuar 14 persona, prej të cilëve vetëm dy me vendim të plotëfuqishëm. Nebojsha Ranisavljević, komandant i togës vullnetare të quajtur "Resavac" ose "Skakavac", i cili ishte pjesë e Kompanisë së Ndërhyrjes të Brigadës së Vishegradit të VRS-së, u dënua para Gjykatës së Lartë në Bijelo Polje (Mali i Zi) në vitin 2002 me një dënim me burg prej 15 vitesh. Miço Joviçiq, anëtar i Brigadës së Vishegradit të VRS-së, kundër të cilit u zhvilluan procedura para Gjykatës së Bosnjës e Hercegovinës, u deklarua fajtor në vitin 2016 dhe u dënua me pesë vjet burg.
Më 21 tetor 2022, Gjykata e Bosnjës e Hercegovinës i dënoi shtatë të pandehurit për krimin në Shtërpcë me nga 13 vjet burg secili dhe liroi të pandehurin e parë, Luka Dragiçeviq, komandant i Brigadës VRS të Vishegradit, me shpjegimin se Prokuroria nuk arriti të provojë fajësinë e tij. Më 19 janar 2023, e njëjta gjykatë dënoi Boban Inxhiqin, komandantin e Kompanisë Intervenuese të Brigadës së Vishegradit, me 15 vjet burg për bashkëpunim në krimin në Shtërpcë.
Më 7 shkurt të këtij viti, Gjykata e Lartë në Beograd shpalli aktgjykimin e shkallës së parë me të cilën i dënoi të akuzuarit Gojko Lukiq, Dushko Vasiljeviq dhe Jovan Lipovac me nga 10 vjet burgim dhe Dragana Gjekiq me pesë vjet burgim, që janë më të ulëta dënime sesa ato të dënuara për të njëjtin krim nga gjykatat në Mal të Zi dhe Bosnje e Hercegovinë.
“Masa e dënimit nuk është as në përputhje me praktikën e zakonshme të Gjykatës së Lartë në Beograd lidhur me dënimin për vrasjen e civilëve gjatë luftës. Familjet e viktimave, shumica e të cilëve janë shtetas të Serbisë, deri më tani kanë dështuar për të marrë statusin e familjarëve të viktimave civile të luftës, e cila do t'u mundësonte atyre një mbështetje materiale modeste, si dhe njohjen e vuajtjeve të atyre që mbijetuan. Ligji aktual për mbrojtjen e veteranëve dhe atyre me aftësi të kufizuar në disa nivele e bën të pamundur të merret statusi i viktimës civile të luftës dhe personit civil me aftësi të kufizuara dhe diskriminon viktimat civile në krahasim me viktimat ushtarake. Ndër të tjera, viktimave të krimit në Shtërpcë, Republika e Serbisë nuk ua njeh statusin e viktimave civile të luftës sepse kanë vdekur në territorin e një shteti tjetër”, theksuan viktimat dhe shoqatat e tyre, FDH dhe organizata të tjera joqeveritare.
Në vitin 2009, vetëqeverisja lokale në Prijepolje ngriti një memorial kushtuar nëntë të vrarëve nga Prijepolje dhe ndau ndihmë simbolike financiare për familjet e tyre.
Zyrtarët lokalë marrin pjesë çdo vit në organizimin dhe shënimin e përvjetorit të rrëmbimit, i cili është një nga shembujt e paktë pozitivë të përkujtimit zyrtar të viktimave nga një komunitet etnik pakicë. Megjithatë, siç vlerësohet, krimi në Shtërpcë, si dhe krimet e tjera të kryera nga forcat serbe, u lanë jashtë narrativave dominuese shtetërore për luftërat e viteve 1990.
Në vitin 2016, komuna e Novi Beogradit vendosi një pllakë për Tom Buzov, një nga udhëtarët e vrarë, në ndërtesën ku ai jetonte. Pllaka është hequr së fundmi dhe nuk dihet pse.
Fondi për të Drejtën Humanitare, Gratë në të Zeza, Komiteti i Sanxhakut për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut dhe Nisma e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut kërkojnë që Ministria e Punës, Punësimit, Veteranëve dhe Çështjeve Sociale dhe institucionet e tjera kompetente të miratojnë një ligj të ri, bazuar në modelin e Ligjit për të Drejtat e viktimave civile të luftës, i cili përmban zgjidhje normative në përputhje me standardet ndërkombëtare. Ata gjithashtu kërkojnë nga komuna e Novi Beogradit kthimin e pllakës përkujtimore të Tomi Buzovës dhe dënimin e qartë të heqjes së saj.
“Organizatat tona presin që Gjykata e Apelit në Beograd të pranojë ankesën e Prokurorisë së Krimeve të Luftës kundër aktgjykimit të nxjerrë në shkurt të këtij viti dhe të dënojë të pandehurit me dënime që korrespondojnë me peshën e këtij krimi”, theksuan ata më herët në nje deklaratë.
