Sanksionet e BE-së kundër Rusisë shkaktuan një stuhi nafte në Ballkan

Paketa e tetë e sanksioneve të Bashkimit Evropian kundër Rusisë ka përkeqësuar marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kroacisë dhe ka rritur tensionet në një takim të Komunitetit Politik Evropian në Pragë.
Ajo që u njoftua në mars përditësohet sërish në nëntor. Si rezultat i sanksioneve të BE-së ndaj Rusisë, Kroacia, si anëtare e Bashkimit, njoftoi se do të ndalojë dërgimin e naftës ruse përmes tubacionit të Adriatikut për në Serbi. Kroacia kërkoi që vendet e Ballkanit Perëndimor të mos përjashtohen nga sanksionet kundër Rusisë.
Vendimi përfundimtar është shtyrë për më 1 dhjetor.
Me këtë lëvizje të Kroacisë, Serbia është në pozitë të palakmueshme.
Nëse kjo realizohet, Serbia do të duhet të kërkojë një alternativë tjetër. Serbia nuk mund të ulet në dy karrige
Serbia e sheh veprimin e Kroacisë si një akt të hapur armiqësie dhe këtë e ka konfirmuar edhe kryeministrja serbe Ana Bërnabiq në një deklaratë.
Komentet në Beograd janë se sanksionet ndaj Rusisë janë kthyer në sanksione ndaj Serbisë.
“Serbia po dënohet sepse kërkon drejtësi për fëmijët e vrarë. Ky është një akt armiqësor i hapur ndaj Serbisë. Ne nuk mund të gjejmë naftë më të lirë se kjo dhe pa dyshim që as kontratat nuk duhet të respektohen”, tha Bërnabiq.
Qëndrimi i Vuçiqit është se ekziston dëshira për të dëmtuar Serbinë.
“Kroacia po bënte punën e saj. Mënyra se si ka bërë që nga viti 1941. Do të duhet të gjejmë një mënyrë tjetër për të paguar një çmim më të lartë”, tha Vuçiq.
Kryeministri i Kroacisë u përgjigj se Serbia nuk mund të ulet në dy karrige.
“Ne kemi një situatë në të cilën Serbia do të ketë naftë të lirë ruse që do të vijë në portet kroate, do të shkojë në Serbi përmes naftësjellësit të Adriatikut dhe në Serbi, për shkak të marrëveshjes me Putinin, do të kenë naftë më të lirë. Dhe çfarë do të jemi këtu? Disa budallenj të dobishëm?”, tha Plenkoviç.
Çfarë parashikon kontrata?
Serbia ka kontrata me “Adriatic Pipeline” ose shkurt “JANAF” për transportin e sasive të mëdha të naftës. Marrëveshja e lidhur ndërmjet “Naftena Industria Srbije” dhe “JANAF” për vitin 2021 parashikon që “NIS Serbia” do të shfrytëzojë kapacitetet e “JANAF” për transportin e 2.7 milionë tonë naftë. Kontrata për vitin 2022 i referohet transportit të 3.2 milionë tonëve.
Pronari dominues i “NIS Serbia” është “Gazprom” rus dhe kjo është një nga arsyet kryesore të sanksioneve.
Sa naftë importon Serbia nga Rusia?
Të dhënat e fundit në dispozicion nga institucionet kompetente thonë se Serbia prodhon më pak se një të tretën e sasisë së nevojshme të naftës, përkatësisht 26.10 për qind. Shumica e pjesës tjetër importohet nga Iraku, e ndjekur nga Rusia (33%) dhe Kazakistani (5–10 për qind).
Alternativat
Pikërisht për faktin se “NIS Serbia” është në pronësi të “Gazprom”, autoritetet serbe prej kohësh kanë shqyrtuar mundësinë e blerjes së pronësisë nga kompania ruse deri sa të zgjasin sanksionet dhe më pas ta kthejnë atë. “NIS Serbia” po përgatitet për përpunimin e “naftës jo-ruse” pas vendimeve të fundit.
Këtë e ka bërë të ditur edhe ministrja serbe e Energjisë, Zorana Mihajloviq, e cila beson se ka mundësi që 80 për qind e naftës në “NIS Serbia” të mos jetë nga Rusia, ndërsa 20 për qind mund të sigurohet nga përpunimi i naftës serbe “Velebit”.
Hungaria dhe Bullgaria në një pozitë të privilegjuar
Megjithatë, Hungaria dhe Bullgaria janë të përjashtuara nga grupi i fundit i sanksioneve të BE-së kundër Rusisë. Përjashtimi vlen për transportin detar të naftës dhe në rast nevojash urgjente, pra çmimi i sipërm i naftës i rënë dakord nga BE-ja nuk vlen për këtë transport. Këtë e ka konfirmuar ministri i Jashtëm i Hungarisë, Peter Szijjártó.
Bullgaria nuk do të përballet me kufizime në funksionimin e “Lukoil”, që ka rafinerinë kryesore. Për këtë ka reaguar ashpër kryeministrja serbe Brnabiq.
Me sa fitim punon “JANAF”?
Në gjashtëmujorin e parë të vitit 2022, “Adriatic Oil Pipeline” realizoi një fitim bruto prej 25.3 milionë euro dhe një fitim neto prej 20.7 milionë euro. Kjo është një rritje prej 15.7 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Aktiviteti kryesor i "JANAF" është transporti dhe magazinimi i naftës dhe derivateve të naftës.
Kush është "JANAF"?
Kompania “JANAF” i ka rrënjët në vitin 1974 në periudhën e ish-Jugosllavisë. Nga naftësjellësi i atëhershëm jugosllav “JUNAF” më vonë lindi “JANAF”.
Në ngritjen e tubacionit të naftës në atë kohë morën pjesë kroate "INA", "Energoinvest" nga Bosnjë e Hercegovina dhe "NAFTGAS" nga Novi Sadi.
Të gjithë ata u zotuan të investonin 250 milionë dinarë në atë kohë. Por, kjo ishte e mjaftueshme për vetëm 10 për qind të tubacionit. Versionet e ndryshme të Kroacisë, Serbisë dhe Bosnjë ë Hercegovinës se kush i ktheu kreditë janë arsyeja e interpretimeve të ndryshme për pronësinë e “JANAF”.