Mimar Sinan, i cili la gjurmë në siluetat e qyteteve me qindra ndërtesat që ndërtoi në qytetet e Perandorisë Osmane, vazhdon të ngjallë admirim me veprat e tij të mbijetuara prej shekujsh.
Sipas informacioneve të përmbledhura të Anadolut nga burime, Mimar Sinan, i lindur në vitin 1490 në fshatin Ağırnas në Kayseri, u soll në Istanbul gjatë sundimit të Yavuz Sulltan Selimit.
Sinani, i cili pati mundësinë të njihej me veprat arkitekturore në rajon duke marrë pjesë në ekspeditën egjiptiane të Yavuz Sulltan Selimit që filloi në vitin 1516, ekzaminoi strukturat antike si dhe strukturat e periudhave selxhuke dhe safavide. Kështu, ai fitoi njohuri të konsiderueshme për marrëdhëniet arkitekturë-qytet dhe urbanistikë.
Sinani, i cili ishte jeniçer gjatë sundimit të Sulejmanit të Madhërishëm, u ngrit me sukseset e tij pasi mori pjesë në ekspeditat e Beogradit në vitin 1521 dhe Rodos në vitin 1522.
Gjatë ekspeditës së Irakeynit, Sinani, i cili ndërtoi 3 galeri në brigjet e liqenit Van në Tatvan në vitin 1534, me urdhër të Lutfi Pashës, i pajisi këto anije, të cilat i menaxhonte edhe ai, me armë si topa dhe pushkë, dhe mblodhi informacione për gjendjen e trupave safavide.
Qëllimi kryesor i Sinanit, i cili u bë i njohur duke qenë pranë dhe duke i shërbyer Sulejmanit të Madhërishëm në shumë prej fushatave të tij, ishte praktikimi i arkitekturës.
Përsëri, me emërimin e Vezirit të Madh Lutfi Pashës, ai fitoi vlerësimin e Sulejmanit të Madhërishëm dhe u shpërblye si kryearkitekti me urën që ndërtoi mbi lumin Prut në 13 ditë gjatë ekspeditës Kara Bogdan (Moldavia) në vitin 1538.
Mimar Sinani shërbeu si arkitekti kryesor për Sulejmanin e Madhërishëm, Selim II dhe Murat III.
Tyrbja e tij modeste është pranë kryeveprës së tij Suleymaniye
Mimar Sinani vazhdoi me entuziazëm punën e tij deri në periudhën e fundit të jetës së tij gati shekullore dhe ndërroi jetë në Istanbul në vitin 1588. Tyrbja e tij, e cila duket si një busull kur shikohet nga lart, ndodhet pikërisht pranë kompleksit Suleymaniye, e cila përshkruhet si "kryevepër".
Gjatë aventurës së tij gati 50-vjeçare si kryearkitekt, Mimar Sinani projektoi dhe ndërtoi qindra ndërtesa, të mëdha e të vogla, duke riparuar edhe disa ndërtesa. Gjatë gjithë jetës së tij, Sinani ndërtoi më shumë se 350 vepra, përfshirë 82 xhami, 52 mesxhide, 55 medrese, 7 darulkurra, 20 varre, 17 kuzhina supë, 3 spitale, 6 rrugë ujore, 10 ura, 20 karvansaraje, 36 saraje, 8 depo dhe 48 hamame.
Edhe pse xhamitë, mesxhidet dhe komplekset sociale tërheqin vëmendjen më të madhe ndër veprat e tij, Mimar Sinani ndërtoi edhe struktura të rëndësishme në zona të ndryshme si ura dhe ujësjellës.
Prurja e ujit në Istanbul nga 55 kilometra larg
Uji erdhi në Istanbul nga një distancë prej 55 kilometrash përmes objektit të ujit Kırk Çeşme, i cili përshkruhet si një mrekulli inxhinierike e Mimar Sinanit. Sinani, i cili ndërtoi pishinën kryesore dhe pishinat e vogla, pellgjet e sedimentimit, ujësjellësit, digat, shtresat dhe maksemet, e zgjidhi problemin e ujit në Istanbul në shekullin e 16-të.
Ujësjellësi i gjatë, Ujësjellësi i Thyer (I lakuar) dhe veçanërisht Ujësjellësi i Mağlovës, pjesë të rëndësishme të këtij objekti, qëndrojnë ende si monumente të arkitekturës dhe inxhinierisë unike në botë.
Mimar Sinani, i cili ishte i interesuar nga afër për degët e artit të periudhës në të cilën jetoi, përfshiu në veprat e tij edhe artet osmane të tjegullave, kaligrafisë, gdhendjes dhe dekorimit të shekullit të 16-të.
Gjatë kohës së tij si kryearkitekt, Sinani jo vetëm ndërtoi vepra si xhami, komplekse dhe ura, por kreu edhe restaurimin dhe riparimin e disa ndërtesave të vjetra. Ai kreu punime të rëndësishme për të mbajtur në këmbë Xhaminë Aja Sofia, riparoi kupolën e xhamisë në vitin 1573 dhe ndërtoi mbështetëse rreth saj. Prekjet që ai bëri i dhanë mundësi Aja Sofias të vinte e paprekur deri më sot.
Sinani, i cili punoi për shembjen e objekteve të ndërtuara pranë monumenteve të lashta dhe të rëndësishme që prishnin pamjen e tyre, siguroi shembjen e disa shtëpive dhe dyqaneve të ndërtuara rreth Xhamisë së Zejrekut dhe Kalasë së Rumelit. Sinani u mor edhe me rrugët ujore, gjerësinë e rrugëve të istanbulit, ndërtimin e shtëpive dhe lidhjen e kanalizimeve.
Komplekse që janë punë praktike dhe mjeshtërie
Mimar Sinani, i cili krijoi vepra në shumë qytete të perandorisë, etapat që arriti në arkitekturë i përcaktoi me 3 komplekse të mëdha shoqërore.
Sinani e përshkroi Xhaminë Şehzade, të cilën ai e përfundoi në vitin 1548 si "vepër e çirakllëkut", Süleymaniye, të cilën e përfundoi në vitin 1557 si "Vepra e Kallfës" dhe Selimiyes, e cila u hap për adhurim në vitin 1575 si "kryevepër.
Xhamitë
Xhamia Ahi Çelebi, Xhamia Xhihangir, Xhamia Çavuşbaşı, Xhamia Defterdar Ebul Fazl, Xhamia Draman, Xhamia Emir Buhari, Xhamia Atik Valide, Xhamia Ferruh Kethuda, Xhamia e Gazi Ahmet Pashës, Xhamia Kazasker Abdurrahman Çelebi, Xhamia Haci Evhad, Xhamia Hadim Ibrahim Pasha, Xhamia e Haseki Sulltanit, Xhamia Hoca Hüsrev Ramazan Efendi, Xhamia Hürrem Çavuş, Xhamia Kapıağası Mahmud Ağa, Xhamia Kasım Pasha, Xhamia Kılıç Ali Pasha, Xhamia Shejh Merkez Efendi, Xhamia Mihrimah Sulltan (Edirnekapı), Xhamia Mihrimah Sultan (Üsküdar), Xhamia Molla Çelebi, Xhamia Nişancı, Xhamia Odabaşı, Xhamia Piyale Pasha, Xhamia Rüstem Pashë, Xhamia e Sinan Pashës, Xhamia Sokullu Mehmet Pashë, Xhamia Süleymaniye, Xhamia e Shah Sulltanit, Xhamia Şehzade, Xhamia Şemsi Pasha, Xhamia Turşucuzade Hüseyin Çelebi dhe Xhamia Zal Mahmud Pasha.
Mesxhidet
Mesxhidi Abdi Subaşı, Mesxhidi Arpacıbaşı (Hayrettin Çelebi), Mesxhidi Beyceğiz, Mesxhidi Çilingirler (Ruznameci Abdi Çelebi), Mesxhidi Defterdar Mahmud Efendi, Mesxhidi Duhanizade, Mesxhidi Hacegizade, Mesxhidi Hacı Hamza Pasha, Mesxhidi Hacı Hamza, Mesxhidi İlyaszade, Mesxhidi Kasap Hacı İvaz, Mesxhidi Meşeli, Mesxhidi Münzevir Karcı Süleyman Subaşı, Mesxhidi Pazarbaşı, Mesxhidi Saray Ağası (Davut Ağa), Mesxhidi Sarraf (Savak), Mesxhidi Sırmakeş Süleyman Subaşı, Mesxhidi Üçbaş, Mesxhidi Subaşı dhe Mesxhidi Shejh Ferhat.
Mektebet dhe medresetë (shkollat)
Medreseja Shejh Abdüsselam, Medreseja Atik Valide, Medreseja Hacegizade, Medreseja Hacı Evhad, Medreseja Hafız Mustafa Çelebi (Shkolla e Gurit), Medreseja Haseki Hürrem Sulltan, Medreseja İbrahim Pasha, Kapıağası Cafer Ağa (Soğuk Kuyu), Mektebi Kapıağası Mahmud Ağa Medreseja Mihrimah (Üsküdar), Mektebi Mihrimah (Üsküdar), Medreseja Mihrimah (Edirnekapı), Medreseja Nişancı Mehmed Bey, Medreseja Sokullu Mehmed Pasha, Medreseja Süleymaniye, Medreseja Şehzade, Mektebi Şehzade.
Tyrbet
Tyrbja e Ayas Pashës, Tyrbja e Barbaros Hayreddin Pashës, Tyrbja e Büyük Piyale Kasım Pashë, Tyrbja e Gazi Ahmed Pashës, Tyrbja e Haxhi Pashës, Tyrbja e Sulltan Haseki Hürrem, Tyrbja e Sulejmanit të Madhërishëm, Tyrbja e Kılıç Ali Pashës, Tyrbja e Shejh Merkez Efendiut, Tyrbja e Rustem Pashës, Tyrbja e Siyavuş Pashës, Tyrbja e Sokullu Mehmet Pashës, Tyrbja e Sulltan Selimit, Tyrbja e Shehzadeve dhe Tyrbja e Zal Mahmut Pashës.
Darülkurra, biblioteka dhe hamame
Darulkurra Hüsrev Kethüda, Biblioteka Merkez Efendi, DarulKurra Mufti Sadi Çelebi, Biblioteka Sokullu Mehmed Pasha.
Hamami Ağa, Ayakapı, Fındıklı, Hacı Evhad, Haseki Hürrem Sulltan, Hüsrev Kethüda, Kılıç Ali Pashë, Lütfü Pasha, Merkez Efendi, Mihrimah, Valide Sultan, Yakup Ağa dhe hamami Yeşil Direk.
